Interview met Razia Said @ Zuiderpershuis
Wat voor de in Madagaskar geboren, maar in de Comoren en Gabon opgegroeide, Razia Said een simpele terugkeer naar haar Malagassische wortels moest worden, zou uiteindelijk heel anders uitdraaien. Ze kwam haar album Zebu Nation in het Antwerpse Zuiderpershuis voorstellen en een interview met deze gepassioneerde artieste en milieuactiviste kon niet uitblijven.
Razia, als ik het goed heb ging er aan het opnameproces van Zebu Nation een korte Belgische proloog vooraf?
Razia Said: "Dat klopt, ja. De allereerste opnames voor het album zijn inderdaad hier in België gebeurd, meerbepaald in Bergen waar ik samenwerkte met de muzikanten van Njava. Nadien heb ik het echter over een heel andere boeg gegooid en is er nog veel veranderd."
Inhoudelijk gaan veel van de nummers op Zebu Nation over de milieuproblematiek in Madagaskar. Mag ik het een ecologisch album noemen?
Razia Said: "Absoluut, dat is precies wat het is. Ik ben die nummers beginnen schrijven na een reis door Madagaskar. Het viel mij op hoeveel littekens de ontbossing al had veroorzaakt in de Malagassische natuur. Als buitenstaander — ik leef tegenwoordig in New York — was ik geschokt door wat ik zag. Initieel wilde ik nog gewoon een album opnemen dat een terugkeer naar mijn wortels moest symboliseren, maar nu voelde ik dat ik absoluut moest proberen om mensen bewust te maken van wat er gaande is in Madagaskar. Dat het een album in het Malagasi zou worden was daarbij bijna een evidentie, want ik wilde mijn landgenoten rechtstreeks kunnen aanspreken en hen mijn gevoelens duidelijk maken."
Je bent daarbij ook niet louter binnen de grenzen van de muziek gebleven; er is ook je samenwerking met FOKO (www.foko-madagascar.org, red.), een organisatie die de ontbossing in Madagaskar aanklaagt.
Razia Said: "Wel, ondertussen is er al wel het een en ander veranderd. Zoals je zegt ben ik eerst beginnen samenwerken met FOKO, een groep jonge bloggers. Ik denk dat het belangrijk is dat we deze problematiek ook bij jongeren kunnen aankaarten, want zij vertegenwoordigen de toekomst van Madagaskar. Een van de initiatiefnemers van FOKO studeerde in Princeton (Princeton University, New Jersey, red.) en dat maakte het zeer gemakkelijk om samen te werken. Spijtig genoeg kon hij zich wegens tijdsgebrek niet ten volle toeleggen op dit project en toen ik in oktober van vorig jaar terugkeerde naar Madagaskar besloot ik dan ook om contact te zoeken met een aantal andere organisaties. Hoe meer hoe beter, nietwaar? (lacht) Op dit moment werk ik onder andere samen met Wildlife Conservation Society, CARE (Cooperative for Assistance and Relief Everywhere is een hulporganisatie die tot doel heeft het ondersteunen van mensen in een levensbedreigende situatie ten gevolge van noodsituaties, met name op het gebied van natuurrampen, vluchtelingenhulp, op het gebied van wederopbouw in door oorlog geteisterde landen en op het gebied van rampenmanagement, red.), UNICEF en Tany Meva, een locale organisatie die zich vooral met herbebossingprojecten bezighoud. We zijn nu ook volop bezig met de organisatie van Mifohaza Masoala (Word wakker Masoala, red.), een muziekfestival dat aandacht met trekken voor de problematiek. Alles is nog niet in kannen en kruiken, maar we hebben toch alvast de medewerking van het Malagassisch Ministerie van Milieuzaken. Voor wie Madagaskar altijd al eens wilde bezoeken, kan het festival als het perfecte excuus dienen!"
Het zogenaamde slash-and-burn systeem wordt al eeuwen toegepast in Madagaskar. Hoe verander je een dergelijke traditie?
Razia Said: "We moeten eerst en vooral een heropvoedingpolitiek voeren, maar daarnaast natuurlijk ook zoeken naar andere, liefst duurzame, bronnen van inkomsten voor de Malagassiërs. Hen duidelijk maken hoe verwoestend ontbossing kan zijn blijft echter het allerbelangrijkste. Grote delen van Madagaskar beginnen nu al langzaamaan te veranderen in dorre woestijnachtige stukken land. Het promoten van ecotoerisme kan daarin een belangrijke rol spelen. De meeste toeristen komen naar Madagaskar vanwege de unieke fauna en flora die vooral in regenwouden terug te vinden is. Op dit moment zijn de dorpelingen die in de buurt van die wouden leven, daar nog te weinig bij betrokken; we moeten proberen hen actief bij het toerisme te betrekken. Het feit dat er op het eiland zoveel verschillende dialecten gesproken worden, vormt een groot obstakel, want zelfs al voer je campagne met enorme billboards naast de weg, dan nog zullen vele Malagassiërs niet snappen waar het over gaat omdat die reclameboodschappen opgesteld worden in het National Malagasy, de relatief jonge standaardtaal van Madagaskar. Kinderen kunnen daarin een essentiële rol spelen, want zij vertegenwoordigen niet alleen de toekomst van Madagaskar, maar kunnen ook de nodige informatie verstrekken aan hun ouders en grootouders. We staan hoe dan ook voor een immense uitdaging."
Als je mensen vraagt wat ze weten over Madagaskar, raken ze vaak niet verder dan vanille en lemuren.
Razia Said: "Dat klopt helaas. Ik woon in New York en zelfs daar reageren mensen nog vaak van: "Oh my God, jij bent de eerste persoon uit Madagaskar die ik ooit ontmoet heb! Ik ken alleen de film! ("Madagascar", computeranimatiefilm van DreamWorks Animation uit 2005, red.)" als ze mij ontmoeten. Die film heeft echter niets met de realiteit te maken! (lacht) Het is echt nog een onbekende plek voor veel mensen, maar het is een fantastisch land. Madagaskar is bijna een microcontinent; zo vind je er zowat alle vruchten, van appels tot mango’s en ook de bevolking, een mix van Aziatische en Afrikaanse afkomst, is uniek."
Hoe belangrijk is muziek in het leven van de gewone Malagassiër?
Razia Said: "Zeer belangrijk! In Madagaskar kan iedereen zingen. Als ik daar een van mijn nummers zing, beginnen de kinderen het enkele minuten later al na te zingen, soms verbazingwekkend goed zelfs. We zijn alleen niet al te succesvol geweest in het exporteren van onze muziek. Op dat gebied is er nog veel werk aan de winkel. Zo is het bijvoorbeeld erg moeilijk om de kost te verdienen als muzikant en dat is jammer want Madagaskar is een plek waar je nog steeds de meest getalenteerde muzikanten kunt vinden op de meest afgelegen plaatsen. Veel van de ritmes die we gebruiken in Madagaskar zijn ook niet te vergelijken met andere muziek en ook die ritmes zijn weer ontstaan uit een kruisbestuiving van Polynesische, Afrikaanse en zelfs Europese elementen."
Ook veel van de typische instrumenten uit Madagaskar komen nergens anders voor.
Razia Said: "Ja, je hebt de valiha, een snaarinstrument uit bamboe, de maruvani gemaakt van de stronk van een boomstronk en dan is er ook nog de lukanga, onze versie van de viool. Al die instrumenten worden nog steeds volledig met de hand gemaakt en gestemd op het gehoor; je zult er dan ook geen twee vinden die hetzelfde klinken."
De accordeon is een beetje een uitzondering omdat het een geïmporteerd instrument is. Wanneer deed het precies zijn intrede in Madagaskar?
Razia Said: "Het waren de Fransen die de accordeon in Madagaskar introduceerden (Tot in de 18de eeuw werd Madagaskar bevolkt door een bonte mengeling van stammen die zich in het begin van de negentiende eeuw verenigden. Het Koninkrijk van Madagaskar werd geregeerd door edelen uit de Merina stam. De monarchie werd opgeheven toen de Fransen het eiland in 1896 innamen. Madagaskar werd uiteindelijk een onafhankelijke republiek in 1960, red.), maar de Malagassy begonnen het algauw op een compleet andere manier te bespelen. De accordeoniste die me op tournee begeleid is van Franse afkomst en toen ik haar voor de eerste keer de Malagasy ritmes liet horen was ze verbaasd over hun complexiteit. Een ander instrument dat met de Fransen meekwam en nog steeds veel gebruikt wordt is de harmonica. Beide instrumenten waren vrij populair bij zeelui die ze op hun beurt introduceerden bij de autochtone bevolking."
Je hebt al zowat overal gewoond en bent nu gesetteld in New York, maar heb je nooit overwogen om terug te keren naar Madagaskar?
Razia Said: "Dat is iets waar ik eigenlijk nog maar pas ben beginnen over nadenken. Ik kom net terug uit Madagaskar en tijdens mijn verblijf daar kwam ik in Nosy Be terecht, een toeristen resort in het noordwesten van Madagaskar - al moet ik er misschien wel bij zeggen dat het toerisme op dit moment op een laag pitje staat vanwege de politieke instabiliteit in het land (Sinds 1992 is Madagaskar officieel een constitutionele democratie geregeerd vanuit de hoofdstad Antananarivo door een president die verkozen wordt voor een termijn van vijf jaar. In 2009 brak echter een volksopstand uit onder leiding van de toenmalige burgemeester van Antananarivo en voorzitter van de TGV - Tanora malaGasy Vonona of Young Malagasies Determined - Andry Rajoelina en werd president Ravalomanana gedwongen af te treden. Met de steun van een deel van het leger eigende Rajoelina zich de presidentstitel toe. Na een referendum in 2010 wordt het land bestuurd door de High Transitional Authorithy of HAT, een soort overgangsregering. De regering van Rajoelina wordt echter door de internationale gemeenschap niet erkend en bestempeld als een onwettige staatsgreep, red.) - met de meest fantastische zonsondergangen. Ik ben echt verliefd geworden op die plek en heb mijn man zelfs op een bepaald moment gevraagd of hij het zag zitten om daar op zijn minst enkele maanden per jaar te gaan wonen. Tot mijn grote verbazing stemde hij toe, dus ik denk dat dat er in de nabije toekomst wel van zal komen. Het zou trouwens meer dan handig zijn met alle projecten waarmee ik nu bezig ben."
Met de titel van je album, Zebu Nation, verwijs je naar de op Madagaskar alomtegenwoordige rundersoort, de zeboe.
Razia Said: "Juist, dat zijn die koeien met een bult op hun rug. Voor de Malagassy vertegenwoordigen ze een teken van rijkdom en zijn ze ook een middel om met de doden te communiceren. Als je een wens doet en die komt uit hoor je in Madagaskar ook een zeboe te offeren, maar de runderen zorgen natuurlijk ook voor het dagelijkse stuk vlees van de Malagassy. Ik zocht een symbool dat herkenbaar zou zijn voor de hele natie; een symbool van eenheid zeg maar. Een van de redenen waarom Madagaskar nog niet meer vooruitgang heeft geboekt is net omdat het land zo verdeeld is door de talrijke stammentwisten. Natuurlijk is het ook gewoon een albumtitel die in zowat elke taal goed klinkt! (lacht)"
Je legt je tegenwoordig volledig toe op je muzikale carrière, maar in het verleden heb je ook al in de mode-industrie en zelfs als actrice gewerkt. Boven dien heb je ook nog eens een diploma farmacologie op zak.
Razia Said: "Ja, dat diploma heeft al mijn beide albums gefinancierd! (lacht) Het is me dus zeker al van pas gekomen. Tegenwoordig houd ik me wat minder met dat deel van mijn leven bezig, maar het is zeker niet iets waar ik ooit spijt van gehad heb; integendeel, ik heb er veel van opgestoken en ik vind een academische achtergrond zeker niet onbelangrijk. Als ik iets zou aanraden is het wel: ga naar school en studeer!"
Razia Said: "Dat klopt, ja. De allereerste opnames voor het album zijn inderdaad hier in België gebeurd, meerbepaald in Bergen waar ik samenwerkte met de muzikanten van Njava. Nadien heb ik het echter over een heel andere boeg gegooid en is er nog veel veranderd."
Inhoudelijk gaan veel van de nummers op Zebu Nation over de milieuproblematiek in Madagaskar. Mag ik het een ecologisch album noemen?
Razia Said: "Absoluut, dat is precies wat het is. Ik ben die nummers beginnen schrijven na een reis door Madagaskar. Het viel mij op hoeveel littekens de ontbossing al had veroorzaakt in de Malagassische natuur. Als buitenstaander — ik leef tegenwoordig in New York — was ik geschokt door wat ik zag. Initieel wilde ik nog gewoon een album opnemen dat een terugkeer naar mijn wortels moest symboliseren, maar nu voelde ik dat ik absoluut moest proberen om mensen bewust te maken van wat er gaande is in Madagaskar. Dat het een album in het Malagasi zou worden was daarbij bijna een evidentie, want ik wilde mijn landgenoten rechtstreeks kunnen aanspreken en hen mijn gevoelens duidelijk maken."
Je bent daarbij ook niet louter binnen de grenzen van de muziek gebleven; er is ook je samenwerking met FOKO (www.foko-madagascar.org, red.), een organisatie die de ontbossing in Madagaskar aanklaagt.
Razia Said: "Wel, ondertussen is er al wel het een en ander veranderd. Zoals je zegt ben ik eerst beginnen samenwerken met FOKO, een groep jonge bloggers. Ik denk dat het belangrijk is dat we deze problematiek ook bij jongeren kunnen aankaarten, want zij vertegenwoordigen de toekomst van Madagaskar. Een van de initiatiefnemers van FOKO studeerde in Princeton (Princeton University, New Jersey, red.) en dat maakte het zeer gemakkelijk om samen te werken. Spijtig genoeg kon hij zich wegens tijdsgebrek niet ten volle toeleggen op dit project en toen ik in oktober van vorig jaar terugkeerde naar Madagaskar besloot ik dan ook om contact te zoeken met een aantal andere organisaties. Hoe meer hoe beter, nietwaar? (lacht) Op dit moment werk ik onder andere samen met Wildlife Conservation Society, CARE (Cooperative for Assistance and Relief Everywhere is een hulporganisatie die tot doel heeft het ondersteunen van mensen in een levensbedreigende situatie ten gevolge van noodsituaties, met name op het gebied van natuurrampen, vluchtelingenhulp, op het gebied van wederopbouw in door oorlog geteisterde landen en op het gebied van rampenmanagement, red.), UNICEF en Tany Meva, een locale organisatie die zich vooral met herbebossingprojecten bezighoud. We zijn nu ook volop bezig met de organisatie van Mifohaza Masoala (Word wakker Masoala, red.), een muziekfestival dat aandacht met trekken voor de problematiek. Alles is nog niet in kannen en kruiken, maar we hebben toch alvast de medewerking van het Malagassisch Ministerie van Milieuzaken. Voor wie Madagaskar altijd al eens wilde bezoeken, kan het festival als het perfecte excuus dienen!"
Het zogenaamde slash-and-burn systeem wordt al eeuwen toegepast in Madagaskar. Hoe verander je een dergelijke traditie?
Razia Said: "We moeten eerst en vooral een heropvoedingpolitiek voeren, maar daarnaast natuurlijk ook zoeken naar andere, liefst duurzame, bronnen van inkomsten voor de Malagassiërs. Hen duidelijk maken hoe verwoestend ontbossing kan zijn blijft echter het allerbelangrijkste. Grote delen van Madagaskar beginnen nu al langzaamaan te veranderen in dorre woestijnachtige stukken land. Het promoten van ecotoerisme kan daarin een belangrijke rol spelen. De meeste toeristen komen naar Madagaskar vanwege de unieke fauna en flora die vooral in regenwouden terug te vinden is. Op dit moment zijn de dorpelingen die in de buurt van die wouden leven, daar nog te weinig bij betrokken; we moeten proberen hen actief bij het toerisme te betrekken. Het feit dat er op het eiland zoveel verschillende dialecten gesproken worden, vormt een groot obstakel, want zelfs al voer je campagne met enorme billboards naast de weg, dan nog zullen vele Malagassiërs niet snappen waar het over gaat omdat die reclameboodschappen opgesteld worden in het National Malagasy, de relatief jonge standaardtaal van Madagaskar. Kinderen kunnen daarin een essentiële rol spelen, want zij vertegenwoordigen niet alleen de toekomst van Madagaskar, maar kunnen ook de nodige informatie verstrekken aan hun ouders en grootouders. We staan hoe dan ook voor een immense uitdaging."
Als je mensen vraagt wat ze weten over Madagaskar, raken ze vaak niet verder dan vanille en lemuren.
Razia Said: "Dat klopt helaas. Ik woon in New York en zelfs daar reageren mensen nog vaak van: "Oh my God, jij bent de eerste persoon uit Madagaskar die ik ooit ontmoet heb! Ik ken alleen de film! ("Madagascar", computeranimatiefilm van DreamWorks Animation uit 2005, red.)" als ze mij ontmoeten. Die film heeft echter niets met de realiteit te maken! (lacht) Het is echt nog een onbekende plek voor veel mensen, maar het is een fantastisch land. Madagaskar is bijna een microcontinent; zo vind je er zowat alle vruchten, van appels tot mango’s en ook de bevolking, een mix van Aziatische en Afrikaanse afkomst, is uniek."
Hoe belangrijk is muziek in het leven van de gewone Malagassiër?
Razia Said: "Zeer belangrijk! In Madagaskar kan iedereen zingen. Als ik daar een van mijn nummers zing, beginnen de kinderen het enkele minuten later al na te zingen, soms verbazingwekkend goed zelfs. We zijn alleen niet al te succesvol geweest in het exporteren van onze muziek. Op dat gebied is er nog veel werk aan de winkel. Zo is het bijvoorbeeld erg moeilijk om de kost te verdienen als muzikant en dat is jammer want Madagaskar is een plek waar je nog steeds de meest getalenteerde muzikanten kunt vinden op de meest afgelegen plaatsen. Veel van de ritmes die we gebruiken in Madagaskar zijn ook niet te vergelijken met andere muziek en ook die ritmes zijn weer ontstaan uit een kruisbestuiving van Polynesische, Afrikaanse en zelfs Europese elementen."
Ook veel van de typische instrumenten uit Madagaskar komen nergens anders voor.
Razia Said: "Ja, je hebt de valiha, een snaarinstrument uit bamboe, de maruvani gemaakt van de stronk van een boomstronk en dan is er ook nog de lukanga, onze versie van de viool. Al die instrumenten worden nog steeds volledig met de hand gemaakt en gestemd op het gehoor; je zult er dan ook geen twee vinden die hetzelfde klinken."
De accordeon is een beetje een uitzondering omdat het een geïmporteerd instrument is. Wanneer deed het precies zijn intrede in Madagaskar?
Razia Said: "Het waren de Fransen die de accordeon in Madagaskar introduceerden (Tot in de 18de eeuw werd Madagaskar bevolkt door een bonte mengeling van stammen die zich in het begin van de negentiende eeuw verenigden. Het Koninkrijk van Madagaskar werd geregeerd door edelen uit de Merina stam. De monarchie werd opgeheven toen de Fransen het eiland in 1896 innamen. Madagaskar werd uiteindelijk een onafhankelijke republiek in 1960, red.), maar de Malagassy begonnen het algauw op een compleet andere manier te bespelen. De accordeoniste die me op tournee begeleid is van Franse afkomst en toen ik haar voor de eerste keer de Malagasy ritmes liet horen was ze verbaasd over hun complexiteit. Een ander instrument dat met de Fransen meekwam en nog steeds veel gebruikt wordt is de harmonica. Beide instrumenten waren vrij populair bij zeelui die ze op hun beurt introduceerden bij de autochtone bevolking."
Je hebt al zowat overal gewoond en bent nu gesetteld in New York, maar heb je nooit overwogen om terug te keren naar Madagaskar?
Razia Said: "Dat is iets waar ik eigenlijk nog maar pas ben beginnen over nadenken. Ik kom net terug uit Madagaskar en tijdens mijn verblijf daar kwam ik in Nosy Be terecht, een toeristen resort in het noordwesten van Madagaskar - al moet ik er misschien wel bij zeggen dat het toerisme op dit moment op een laag pitje staat vanwege de politieke instabiliteit in het land (Sinds 1992 is Madagaskar officieel een constitutionele democratie geregeerd vanuit de hoofdstad Antananarivo door een president die verkozen wordt voor een termijn van vijf jaar. In 2009 brak echter een volksopstand uit onder leiding van de toenmalige burgemeester van Antananarivo en voorzitter van de TGV - Tanora malaGasy Vonona of Young Malagasies Determined - Andry Rajoelina en werd president Ravalomanana gedwongen af te treden. Met de steun van een deel van het leger eigende Rajoelina zich de presidentstitel toe. Na een referendum in 2010 wordt het land bestuurd door de High Transitional Authorithy of HAT, een soort overgangsregering. De regering van Rajoelina wordt echter door de internationale gemeenschap niet erkend en bestempeld als een onwettige staatsgreep, red.) - met de meest fantastische zonsondergangen. Ik ben echt verliefd geworden op die plek en heb mijn man zelfs op een bepaald moment gevraagd of hij het zag zitten om daar op zijn minst enkele maanden per jaar te gaan wonen. Tot mijn grote verbazing stemde hij toe, dus ik denk dat dat er in de nabije toekomst wel van zal komen. Het zou trouwens meer dan handig zijn met alle projecten waarmee ik nu bezig ben."
Met de titel van je album, Zebu Nation, verwijs je naar de op Madagaskar alomtegenwoordige rundersoort, de zeboe.
Razia Said: "Juist, dat zijn die koeien met een bult op hun rug. Voor de Malagassy vertegenwoordigen ze een teken van rijkdom en zijn ze ook een middel om met de doden te communiceren. Als je een wens doet en die komt uit hoor je in Madagaskar ook een zeboe te offeren, maar de runderen zorgen natuurlijk ook voor het dagelijkse stuk vlees van de Malagassy. Ik zocht een symbool dat herkenbaar zou zijn voor de hele natie; een symbool van eenheid zeg maar. Een van de redenen waarom Madagaskar nog niet meer vooruitgang heeft geboekt is net omdat het land zo verdeeld is door de talrijke stammentwisten. Natuurlijk is het ook gewoon een albumtitel die in zowat elke taal goed klinkt! (lacht)"
Je legt je tegenwoordig volledig toe op je muzikale carrière, maar in het verleden heb je ook al in de mode-industrie en zelfs als actrice gewerkt. Boven dien heb je ook nog eens een diploma farmacologie op zak.
Razia Said: "Ja, dat diploma heeft al mijn beide albums gefinancierd! (lacht) Het is me dus zeker al van pas gekomen. Tegenwoordig houd ik me wat minder met dat deel van mijn leven bezig, maar het is zeker niet iets waar ik ooit spijt van gehad heb; integendeel, ik heb er veel van opgestoken en ik vind een academische achtergrond zeker niet onbelangrijk. Als ik iets zou aanraden is het wel: ga naar school en studeer!"