Interview met Jupiter & Okwess International @ Wereldfeest Leuven
Met hun vorig jaar verschenen debuutalbum Hotel Univers maakte het Congolese Jupiter & Okwess International veel indruk en we wilden hen dan ook absoluut eens live aan het werk zien. Met hun energieke set op het Wereldfeest in Leuven ongoochelden ze allerminst. Wie er niet bij kon zijn, kan op vrijdag 25 juli nog terecht op Sfinks Mixed en op 3 augustus op Esperanzah. In afwachting serveren we u alvast volgend gesprek met bandleider Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji!
Jupiter, je bent geboren in Congo, dat toen nog Zaïre heette, maar op jonge leeftijd ben je je vader die als diplomaat in Oost-Berlijn werkte, achterna gereisd.
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Voor ik in Duitsland terechtkwam, heb ik eerst nog enkele jaren in België gewoond. Ik zat op internaat in Nijvel, maar toen mijn vader ontdekte dat er in West-Berlijn een uitstekende Franse school was, liet hij me overkomen."
Je omschrijft die periode deels in het nummer The World Is My Land (Deutschland). Hoe moet ik mij het even van een Afrikaan in de toenmalige DDR voorstellen?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "De DDR was een zeer gesloten land en hoewel we wellicht niet de enige Afrikanen waren die daar woonden, waren we toch bij de eersten. Ik kan de keren niet tellen dat ik kinderen tegen hun moeder hoorde roepen: 'Mama guck mal der Neger!' ('Mama, kijk daar, een neger!'). Ik heb nooit begrepen dat ik als 'neger' als iets vreemds werd ervaren terwijl ik tot tweemaal per dag gewoon de grens met West-Berlijn kon oversteken en zij gewoon vastzaten in hun socialistische wereldje."
In die periode richtte je ook je eerste bandje, Der Neger, op. Speelde jullie min of meer hetzelfde repertoire als nu met Jupiter & Okwess International?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Neen, absoluut niet! Ik was toen nog zeer jong - ik schat een jaar of elf twaalf - en het was ook echt geen professionele band; ik speelde zelf drums en wat tamtam en het was gewoon wat plezier maken onder vrienden."
Bij je terugkeer in Congo heb je een tijd lang op rouwplechtigheden en begrafenissen gezongen, iets waar je vader het absoluut niet mee eens was.
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Het beeld van een diplomatenzoon die net terugkeert uit Europa en al meteen als zanger bij begrafenissen aan de slag gaat, kwam nogal choquerend over. Omdat ik in Europa opgegroeid was snakte ik er echter naar om mijn eigen cultuur te leren kennen en die rouwplechtigheden stelden mij in staat om opnieuw in contact te komen met de traditionele muziek in Congo. Mijn vader zag mij echter liever verder studeren en toen ik aangaf daar niets voor te voelen heeft hij mij aan de deur gezet. Ik heb toen een poosje op straat geleefd en zo is mijn hele avontuur eigenlijk begonnen."
Beschrijf Lemba, het stadsdeel van Kinshasa waar je vandaan komt en nog steeds woont, eens?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Lemba is de studentenwijk van Kinshasa, waar de zogenaamde 'évolués' rondhangen en de meeste universiteiten te vinden zijn. Het is ook een stadsdeel met een wat revolutionair karakter."
Voor Jupiter & Okwess International heb je een stijl gecreëerd die je zelf omschrijft als bofenia rock. Wat is 'bofenia' precies?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Voordat de moderne geneeskunde zijn intrede deed in Congo, was mijn grootmoeder een traditionele genezeres uit de stam van de Mongo (De Mongo zijn een Afrikaans volk die verspreid leven over de provincies Bandundu, Oost-Kasaï, Maniema en de Evanaarsprovincie in de Democratische Republiek Congo, red.). Bij haar rituelen hoorden ook traditionele dansen en muziek en één van die dansen was de bofenia. Toen ik mijn eigen stijl gevonden had, besloot ik hem bofenia rock te noemen omdat het een mix is van traditionele Congolese ritmes en invloeden uit westerse genres als funk en rock."
Waar verwijst de naam van je band, Okwess International, naar?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "In mijn taal, het Mbunda, betekent 'okwess' zoveel als 'voedsel' of 'eten', dus Okwess International staat voor internationaal voedsel of muziek waar iedereen van kan genieten."
Heb ik gelijk als ik zeg dat alles in een stroomversnelling terechtgekomen is na je ontmoeting met de twee Franse filmmakers Renaud Barret en Florent de la Tullaye?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Absoluut, maar voor mij was hun komst totaal geen verrassing; ik wist dat ik vroeg of laat door iemand ontdekt zou worden. Ze hebben mij een poos gevolgd en gefilmd en het resultaat is uiteindelijk 'Jupiter's Dance' geworden."
Je debuutalbum kreeg 'Hotel Univers' als titel. Is dat een bestaande locatie?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Ja, Hôtel Univers is wel degelijk een bestaand hotel; het ligt in Lemba en wordt uitgebaat door één van mijn neven. Ik heb die naam echter niet gekozen omdat ik zo nodig naar het hotel in kwestie wilde verwijzen, maar omdat het een titel is die de culturele diversiteit die ik met mijn muziek wil uitdragen, symboliseert."
Een van de meest energieke nummers op het album is 'Bapasi'. Waarover gaat dat nummer precies?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "De term 'bapasi' betekent 'lijden' of 'miserie', iets waaraan er in Congo lange tijd geen gebrek was. In het nummer zeg ik echter ook dat de dingen langzaam aan het veranderen zijn. Congo heeft momentum gekregen. Onze miserie is veranderd in positieve energie en vandaag staat Afrika dan ook gelijk aan de toekomst!"
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Voor ik in Duitsland terechtkwam, heb ik eerst nog enkele jaren in België gewoond. Ik zat op internaat in Nijvel, maar toen mijn vader ontdekte dat er in West-Berlijn een uitstekende Franse school was, liet hij me overkomen."
Je omschrijft die periode deels in het nummer The World Is My Land (Deutschland). Hoe moet ik mij het even van een Afrikaan in de toenmalige DDR voorstellen?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "De DDR was een zeer gesloten land en hoewel we wellicht niet de enige Afrikanen waren die daar woonden, waren we toch bij de eersten. Ik kan de keren niet tellen dat ik kinderen tegen hun moeder hoorde roepen: 'Mama guck mal der Neger!' ('Mama, kijk daar, een neger!'). Ik heb nooit begrepen dat ik als 'neger' als iets vreemds werd ervaren terwijl ik tot tweemaal per dag gewoon de grens met West-Berlijn kon oversteken en zij gewoon vastzaten in hun socialistische wereldje."
In die periode richtte je ook je eerste bandje, Der Neger, op. Speelde jullie min of meer hetzelfde repertoire als nu met Jupiter & Okwess International?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Neen, absoluut niet! Ik was toen nog zeer jong - ik schat een jaar of elf twaalf - en het was ook echt geen professionele band; ik speelde zelf drums en wat tamtam en het was gewoon wat plezier maken onder vrienden."
Bij je terugkeer in Congo heb je een tijd lang op rouwplechtigheden en begrafenissen gezongen, iets waar je vader het absoluut niet mee eens was.
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Het beeld van een diplomatenzoon die net terugkeert uit Europa en al meteen als zanger bij begrafenissen aan de slag gaat, kwam nogal choquerend over. Omdat ik in Europa opgegroeid was snakte ik er echter naar om mijn eigen cultuur te leren kennen en die rouwplechtigheden stelden mij in staat om opnieuw in contact te komen met de traditionele muziek in Congo. Mijn vader zag mij echter liever verder studeren en toen ik aangaf daar niets voor te voelen heeft hij mij aan de deur gezet. Ik heb toen een poosje op straat geleefd en zo is mijn hele avontuur eigenlijk begonnen."
Beschrijf Lemba, het stadsdeel van Kinshasa waar je vandaan komt en nog steeds woont, eens?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Lemba is de studentenwijk van Kinshasa, waar de zogenaamde 'évolués' rondhangen en de meeste universiteiten te vinden zijn. Het is ook een stadsdeel met een wat revolutionair karakter."
Voor Jupiter & Okwess International heb je een stijl gecreëerd die je zelf omschrijft als bofenia rock. Wat is 'bofenia' precies?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Voordat de moderne geneeskunde zijn intrede deed in Congo, was mijn grootmoeder een traditionele genezeres uit de stam van de Mongo (De Mongo zijn een Afrikaans volk die verspreid leven over de provincies Bandundu, Oost-Kasaï, Maniema en de Evanaarsprovincie in de Democratische Republiek Congo, red.). Bij haar rituelen hoorden ook traditionele dansen en muziek en één van die dansen was de bofenia. Toen ik mijn eigen stijl gevonden had, besloot ik hem bofenia rock te noemen omdat het een mix is van traditionele Congolese ritmes en invloeden uit westerse genres als funk en rock."
Waar verwijst de naam van je band, Okwess International, naar?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "In mijn taal, het Mbunda, betekent 'okwess' zoveel als 'voedsel' of 'eten', dus Okwess International staat voor internationaal voedsel of muziek waar iedereen van kan genieten."
Heb ik gelijk als ik zeg dat alles in een stroomversnelling terechtgekomen is na je ontmoeting met de twee Franse filmmakers Renaud Barret en Florent de la Tullaye?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Absoluut, maar voor mij was hun komst totaal geen verrassing; ik wist dat ik vroeg of laat door iemand ontdekt zou worden. Ze hebben mij een poos gevolgd en gefilmd en het resultaat is uiteindelijk 'Jupiter's Dance' geworden."
Je debuutalbum kreeg 'Hotel Univers' als titel. Is dat een bestaande locatie?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "Ja, Hôtel Univers is wel degelijk een bestaand hotel; het ligt in Lemba en wordt uitgebaat door één van mijn neven. Ik heb die naam echter niet gekozen omdat ik zo nodig naar het hotel in kwestie wilde verwijzen, maar omdat het een titel is die de culturele diversiteit die ik met mijn muziek wil uitdragen, symboliseert."
Een van de meest energieke nummers op het album is 'Bapasi'. Waarover gaat dat nummer precies?
Jean-Pierre 'Jupiter' Bokondji: "De term 'bapasi' betekent 'lijden' of 'miserie', iets waaraan er in Congo lange tijd geen gebrek was. In het nummer zeg ik echter ook dat de dingen langzaam aan het veranderen zijn. Congo heeft momentum gekregen. Onze miserie is veranderd in positieve energie en vandaag staat Afrika dan ook gelijk aan de toekomst!"