Interview met Aziza Brahim @ 30CC Leuven
Op 11 november aanstaande brengt Sahrawi-zangeres Aziza Brahim de Sahara naar De Casino in Sint-Niklaas. Vorig jaar zagen we Aziza Brahim aan het werk in de Leuvense stadsschouwburg 30CC. Met onderstaand interview dat we aldaar hadden kun je alvast op temperatuur komen.
Aziza, hoewel je geboren werd in een vluchtelingenkamp in Algerije, ben je een volbloed Sahrawi. Je thuisland, de Arabische Democratische Republiek Sahara wordt echter nog steeds niet wereldwijd erkend.
Aziza Brahim: "Eerst en vooral wil ik benadrukken dat mijn land, de Arabische Democratische Republiek Sahara, wel degelijk bestaat! Hoewel het door veel andere landen inderdaad nog steeds niet erkend wordt, is het voor het Sahrawi-volk onlosmakelijk verbonden met onze geschiedenis en onze persoonlijke herinneringen. Belangrijker is echter dat de Arabische Democratische Republiek Sahara ook erkend werd door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, die duidelijk stelde dat de bezetting door Marokko een illegitieme daad is."
Het moet toch vreemd zijn om nog nooit zelf een voet gezet te hebben in het land dat je als je thuis beschouwt?
Aziza Brahim: "Ik ken mijn eigen land inderdaad niet, maar ik blijf hopen dat ik op een dag kan terugkeren. Dat is iets waar ik al als klein meisje van droomde. Nu ik al wat ouder begin te worden bekruipt me af en toe wel de vrees, dat die wens nooit bewaarheid zal worden, maar ik geef de hoop vooralsnog niet op!"
Bestaan er eigenlijk praktische bezwaren om terug te keren of zijn die enkel moreel?
Aziza Brahim: "Als Sahrawi willen wij enkel als vrije en volwaardige burgers naar ons land terugkeren. Op dit moment behandelt de Marokkaanse regering ons als tweederangsburgers. Wij zijn geen Marokkanen en verschillen zowel cultuur-historisch, taalkundig en Marokkanen en Sahrawi lijken zelfs niet eens op elkaar! Bovendien heeft de Marokkaanse overheid een 2700 kilometer lange aarden wal opgeworpen die het westelijke deel van het land van het oostelijke, door Polisario (Frente Popular para la Liberación de Saguia el-Hamra y Rio de Oro, red.) gecontroleerde deel, scheidt. Als je nu naar het oostelijke deel wilt reizen, moet je omreizen via Mauritanië!"
Over die aarden wal en andere muren die in hoog tempo worden opgetrokken heb je het in Los Muros uit Abbar el Hamada.
Aziza Brahim: "De val van de Berlijnse Muur was eigenlijk een bedrieglijk signaal, want daarmee leek het alsof alle muren waar ook ter wereld in één klap gesloopt waren. Niets is echter minder waar: je hebt Trump's plannen om een muur op te trekken tussen de Verenigde Staten en Mexico, er is de muur die de Israëliërs hebben opgetrokken tussen Israël en Palestina, je hebt het hekweer in de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla en er komen er alsmaar bij. Voor mij stond Europa bijvoorbeeld altijd symbool voor vrijheid en mensenrechten, maar als ik nu zie hoe men probeert om vluchtelingen met prikkeldraad en hekwerken buiten te houden en ze aan hun lot overlaat, dan ben ik beschaamd. Het maakt me ook angstig voor de toekomst. Je probeert natuurlijk altijd te blijven hopen, want zonder hoop geen leven, maar dergelijke evoluties hebben mijn kijk op de wereld wel versomberd. Het nummer gaat trouwens niet alleen over echte muren, maar ook de talrijke metaforische muren als discriminatie, racisme en seksisme die vreemd genoeg nog steeds overeind blijven in onze maatschappij. Het wordt hoog tijd dat we proberen om over die muren heen te kijken en naar een andere samenleving evolueren. Hoe meer afstand er gecreëerd wordt, of dat nu letterlijk of figuurlijk is, hoe meer kans op nieuwe conflicten. Het conflict in de Westelijke Sahara en het lot van de Sahrawi bevolking bewijst dat vluchtelingenkwesties soms van zeer lange duur kunnen zijn omdat geopolitieke conflicten vaak decennia lang blijven aanslepen. In het kapitalisme is de mens niet meer dan een nummer geworden en halen economische belangen het altijd van menselijke; menselijk lijden is daarbij niet meer dan een neveneffect."
Wat is die "hamada" in Abbar el Hamada precies?
Aziza Brahim: "La hamada del Draa is de onherbergzame woestijn waar het Sahrawi volk nu al meer dan veertig jaar in ballingschap vertoeft. Het is een gebied waar bijna niets groeit en het leven dus heel zwaar is. Ik heb het als titel voor mijn nieuwe album gekozen omdat ik mijn fans wilde wijzen op de harde haast onmenselijke omstandigheden waarin mijn volk gedwongen moet leven. Het is ook een symbool want het is ook die woestijn die we ooit letterlijk zullen moeten oversteken om terug te keren naar ons thuisland."
Je komt uit een muzikale familie - je moeder zong in een band en je grootmoeder was dichteres - wanneer werd muziek voor jou meer dan iets om je mee te amuseren
Aziza Brahim: "Mijn grootmoeder, die een heel belangrijke dichteres was in de Sahrawi-cultuur, was een grote inspiratiebron en moedigde mij al van kleins af aan om haar gedichten te reciteren en te zingen. Maar over een echte muziekcarrière ben ik pas beginnen nadenken toen ik in Cuba ging studeren."
De grote diva van de Sahrawi muziek was Mariem Hassan. Is muziek in de Sahrawi-cultuur grotendeels een vrouwenzaak?
Aziza Brahim: "Sahrawi-vrouwen hebben nu eenmaal een vrijgevochten en zelfstandig karakter en nemen dan ook deel in alle aspecten van het dagelijkse leven en zijn inderdaad ook het gezicht en de stem van de Sahrawi-muziek geworden. Dat wil daarom niet zeggen dat mannen zich in de Sahrawi-cultuur totaal niet met muziek bezighouden, maar het staat buiten kijf dat de vrouwen beter vertegenwoordigd zijn in onze muziekcultuur. De tbal, een percussie-instrument dat ik zelf ook bespeel, wordt zelfs enkel door vrouwen bespeeld."
Op een bepaald moment verhuisde je naar Spanje, waar je nog steeds woont.
Aziza Brahim: "Het Nubenegra label bood me een platencontract aan en was het niet meer dan logisch dat ik naar Spanje trok om daar op te nemen. Ik kwam er terecht tussen een groep Sahrawi artiesten waaronder Mariem Hassan, Shahid El Uali en Leyoad, dus voelde er mij haast onmiddellijk thuis. Daarnaast bood Europa natuurlijk ook een pak meer mogelijkheden om een muziekcarrière uit te bouwen dan een vluchtelingenkamp in Algerije, dat begrijp je ook wel. Je mag ook niet vergeten dat de Sahrawi tot in 1975 Spaanse onderdanen waren (De Spaanse Sahara werd in 1924 opgericht als de Spaanse bezittingen in de Westelijke Sahara, door het samenvoegen van het zuidelijke Río de Oro en het noordelijke Saguia el Hamra. Vanaf 12 januari 1958 was het gebied een overzeese provincie van Spanje onder de naam Overzeese Provincie Spaanse Sahara of Provincia ultramarina del Sahara Español. Op 14 november 1975 gaf Spanje de soevereiniteit over zijn gebied op, red.), dus we hebben wel enige affiniteit met het land."
De Sahrawi strijden ondertussen al meer dan 40 jaar voor hun onafhankelijkheid. Tegenwoordig woon en werk je in Barcelona, de hoofdstad van Catalonië, een Spaanse regio die ook voor onafhankelijkheid ijvert. Hoe sta je tegenover dat verlangen van de Catalanen?
Aziza Brahim: "Moeilijke maar goede vraag… (lacht) Bijna al de muzikanten waar ik mee samenwerk zijn Catalanen en een aantal van mijn kinderen zijn ook in Catalonië geboren. Het is mijn absolute overtuiging dat elk volk dat zijn eigen taal spreekt en eigen gebruiken heeft, recht heeft op erkenning."
In 2011 speelde je mee in de Wilaya, een film van Pedro Pérez Rosado over de lotgevallen een Sahrawi familie. Iets dat voor herhaling vatbaar is?
Aziza Brahim: "Ik ben natuurlijk geen actrice en heb ook nooit die ambitie gehad. Ik zou er ook nooit mijn muziekcarrière voor opofferen. Wat Wilaya betreft kreeg ik eigenlijk eerst de vraag om voor de soundtrack van de film te zorgen. Daarna boden ze me ook een kleine rol in de film aan en dat leek me wel een leuke uitdaging. Ik heb even moeten wennen aan de camera's, maar uiteindelijk heb ik wel van de ervaring genoten."
In het westen beschouwen we de Sahrawi vaak als een woestijnvolk, maar de zee speelde een haast even belangrijke rol in de Sahrawi cultuur.
Aziza Brahim: "De Arabische Democratische Republiek Sahara is een klein, maar zeer grondstofrijk land. Een deel is natuurlijk wel degelijk woestijnachtig, maar daar zijn wel grote voorraden fosfaten, gas en petroleum te vinden. Het kustgedeelte herbergt dan weer één van de rijkste visgronden in de Atlantische Oceaan. Voor een Sahrawi staat de zee ook symbool voor vrijheid."
Zie jij jezelf als een protestzangeres of is muziek voor jou toch breder dan dat?
Aziza Brahim: "Ik zie mezelf tegelijk als zangeres en activiste, in de eerste plaats natuurlijk in de strijd die mijn volk voert, maar bijvoorbeeld ook in de strijd voor meer vrouwenrechten. Ik zou mijn muziek daar nooit helemaal los van kunnen zien, maar ik kan er gelukkig ook andere dingen in kwijt."
Aziza Brahim: "Eerst en vooral wil ik benadrukken dat mijn land, de Arabische Democratische Republiek Sahara, wel degelijk bestaat! Hoewel het door veel andere landen inderdaad nog steeds niet erkend wordt, is het voor het Sahrawi-volk onlosmakelijk verbonden met onze geschiedenis en onze persoonlijke herinneringen. Belangrijker is echter dat de Arabische Democratische Republiek Sahara ook erkend werd door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, die duidelijk stelde dat de bezetting door Marokko een illegitieme daad is."
Het moet toch vreemd zijn om nog nooit zelf een voet gezet te hebben in het land dat je als je thuis beschouwt?
Aziza Brahim: "Ik ken mijn eigen land inderdaad niet, maar ik blijf hopen dat ik op een dag kan terugkeren. Dat is iets waar ik al als klein meisje van droomde. Nu ik al wat ouder begin te worden bekruipt me af en toe wel de vrees, dat die wens nooit bewaarheid zal worden, maar ik geef de hoop vooralsnog niet op!"
Bestaan er eigenlijk praktische bezwaren om terug te keren of zijn die enkel moreel?
Aziza Brahim: "Als Sahrawi willen wij enkel als vrije en volwaardige burgers naar ons land terugkeren. Op dit moment behandelt de Marokkaanse regering ons als tweederangsburgers. Wij zijn geen Marokkanen en verschillen zowel cultuur-historisch, taalkundig en Marokkanen en Sahrawi lijken zelfs niet eens op elkaar! Bovendien heeft de Marokkaanse overheid een 2700 kilometer lange aarden wal opgeworpen die het westelijke deel van het land van het oostelijke, door Polisario (Frente Popular para la Liberación de Saguia el-Hamra y Rio de Oro, red.) gecontroleerde deel, scheidt. Als je nu naar het oostelijke deel wilt reizen, moet je omreizen via Mauritanië!"
Over die aarden wal en andere muren die in hoog tempo worden opgetrokken heb je het in Los Muros uit Abbar el Hamada.
Aziza Brahim: "De val van de Berlijnse Muur was eigenlijk een bedrieglijk signaal, want daarmee leek het alsof alle muren waar ook ter wereld in één klap gesloopt waren. Niets is echter minder waar: je hebt Trump's plannen om een muur op te trekken tussen de Verenigde Staten en Mexico, er is de muur die de Israëliërs hebben opgetrokken tussen Israël en Palestina, je hebt het hekweer in de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla en er komen er alsmaar bij. Voor mij stond Europa bijvoorbeeld altijd symbool voor vrijheid en mensenrechten, maar als ik nu zie hoe men probeert om vluchtelingen met prikkeldraad en hekwerken buiten te houden en ze aan hun lot overlaat, dan ben ik beschaamd. Het maakt me ook angstig voor de toekomst. Je probeert natuurlijk altijd te blijven hopen, want zonder hoop geen leven, maar dergelijke evoluties hebben mijn kijk op de wereld wel versomberd. Het nummer gaat trouwens niet alleen over echte muren, maar ook de talrijke metaforische muren als discriminatie, racisme en seksisme die vreemd genoeg nog steeds overeind blijven in onze maatschappij. Het wordt hoog tijd dat we proberen om over die muren heen te kijken en naar een andere samenleving evolueren. Hoe meer afstand er gecreëerd wordt, of dat nu letterlijk of figuurlijk is, hoe meer kans op nieuwe conflicten. Het conflict in de Westelijke Sahara en het lot van de Sahrawi bevolking bewijst dat vluchtelingenkwesties soms van zeer lange duur kunnen zijn omdat geopolitieke conflicten vaak decennia lang blijven aanslepen. In het kapitalisme is de mens niet meer dan een nummer geworden en halen economische belangen het altijd van menselijke; menselijk lijden is daarbij niet meer dan een neveneffect."
Wat is die "hamada" in Abbar el Hamada precies?
Aziza Brahim: "La hamada del Draa is de onherbergzame woestijn waar het Sahrawi volk nu al meer dan veertig jaar in ballingschap vertoeft. Het is een gebied waar bijna niets groeit en het leven dus heel zwaar is. Ik heb het als titel voor mijn nieuwe album gekozen omdat ik mijn fans wilde wijzen op de harde haast onmenselijke omstandigheden waarin mijn volk gedwongen moet leven. Het is ook een symbool want het is ook die woestijn die we ooit letterlijk zullen moeten oversteken om terug te keren naar ons thuisland."
Je komt uit een muzikale familie - je moeder zong in een band en je grootmoeder was dichteres - wanneer werd muziek voor jou meer dan iets om je mee te amuseren
Aziza Brahim: "Mijn grootmoeder, die een heel belangrijke dichteres was in de Sahrawi-cultuur, was een grote inspiratiebron en moedigde mij al van kleins af aan om haar gedichten te reciteren en te zingen. Maar over een echte muziekcarrière ben ik pas beginnen nadenken toen ik in Cuba ging studeren."
De grote diva van de Sahrawi muziek was Mariem Hassan. Is muziek in de Sahrawi-cultuur grotendeels een vrouwenzaak?
Aziza Brahim: "Sahrawi-vrouwen hebben nu eenmaal een vrijgevochten en zelfstandig karakter en nemen dan ook deel in alle aspecten van het dagelijkse leven en zijn inderdaad ook het gezicht en de stem van de Sahrawi-muziek geworden. Dat wil daarom niet zeggen dat mannen zich in de Sahrawi-cultuur totaal niet met muziek bezighouden, maar het staat buiten kijf dat de vrouwen beter vertegenwoordigd zijn in onze muziekcultuur. De tbal, een percussie-instrument dat ik zelf ook bespeel, wordt zelfs enkel door vrouwen bespeeld."
Op een bepaald moment verhuisde je naar Spanje, waar je nog steeds woont.
Aziza Brahim: "Het Nubenegra label bood me een platencontract aan en was het niet meer dan logisch dat ik naar Spanje trok om daar op te nemen. Ik kwam er terecht tussen een groep Sahrawi artiesten waaronder Mariem Hassan, Shahid El Uali en Leyoad, dus voelde er mij haast onmiddellijk thuis. Daarnaast bood Europa natuurlijk ook een pak meer mogelijkheden om een muziekcarrière uit te bouwen dan een vluchtelingenkamp in Algerije, dat begrijp je ook wel. Je mag ook niet vergeten dat de Sahrawi tot in 1975 Spaanse onderdanen waren (De Spaanse Sahara werd in 1924 opgericht als de Spaanse bezittingen in de Westelijke Sahara, door het samenvoegen van het zuidelijke Río de Oro en het noordelijke Saguia el Hamra. Vanaf 12 januari 1958 was het gebied een overzeese provincie van Spanje onder de naam Overzeese Provincie Spaanse Sahara of Provincia ultramarina del Sahara Español. Op 14 november 1975 gaf Spanje de soevereiniteit over zijn gebied op, red.), dus we hebben wel enige affiniteit met het land."
De Sahrawi strijden ondertussen al meer dan 40 jaar voor hun onafhankelijkheid. Tegenwoordig woon en werk je in Barcelona, de hoofdstad van Catalonië, een Spaanse regio die ook voor onafhankelijkheid ijvert. Hoe sta je tegenover dat verlangen van de Catalanen?
Aziza Brahim: "Moeilijke maar goede vraag… (lacht) Bijna al de muzikanten waar ik mee samenwerk zijn Catalanen en een aantal van mijn kinderen zijn ook in Catalonië geboren. Het is mijn absolute overtuiging dat elk volk dat zijn eigen taal spreekt en eigen gebruiken heeft, recht heeft op erkenning."
In 2011 speelde je mee in de Wilaya, een film van Pedro Pérez Rosado over de lotgevallen een Sahrawi familie. Iets dat voor herhaling vatbaar is?
Aziza Brahim: "Ik ben natuurlijk geen actrice en heb ook nooit die ambitie gehad. Ik zou er ook nooit mijn muziekcarrière voor opofferen. Wat Wilaya betreft kreeg ik eigenlijk eerst de vraag om voor de soundtrack van de film te zorgen. Daarna boden ze me ook een kleine rol in de film aan en dat leek me wel een leuke uitdaging. Ik heb even moeten wennen aan de camera's, maar uiteindelijk heb ik wel van de ervaring genoten."
In het westen beschouwen we de Sahrawi vaak als een woestijnvolk, maar de zee speelde een haast even belangrijke rol in de Sahrawi cultuur.
Aziza Brahim: "De Arabische Democratische Republiek Sahara is een klein, maar zeer grondstofrijk land. Een deel is natuurlijk wel degelijk woestijnachtig, maar daar zijn wel grote voorraden fosfaten, gas en petroleum te vinden. Het kustgedeelte herbergt dan weer één van de rijkste visgronden in de Atlantische Oceaan. Voor een Sahrawi staat de zee ook symbool voor vrijheid."
Zie jij jezelf als een protestzangeres of is muziek voor jou toch breder dan dat?
Aziza Brahim: "Ik zie mezelf tegelijk als zangeres en activiste, in de eerste plaats natuurlijk in de strijd die mijn volk voert, maar bijvoorbeeld ook in de strijd voor meer vrouwenrechten. Ik zou mijn muziek daar nooit helemaal los van kunnen zien, maar ik kan er gelukkig ook andere dingen in kwijt."
