Fely Tchaco - Yita
Hoewel de ene uit Ivoorkust afkomstig is en de andere uit Benin, riep de Afro-pop van Fely Tchako's Yita meer dan eens herinneringen op aan de sound van Angelique Kidjo. Lete Felicite Martin (geboren Tchaco) is een naar San Francisco in de Verenigde Staten uitgeweken Ivoriaanse geboren in Yamoussoukro, sinds 1983 de officiële hoofdstad van het land en wereldwijd vooral in de bekendheid geraakt dankzij de bouw van de Basilique Notre-Dame de la Paix die een kopie is van de Sint-Pietersbasiliek in Rome en ca. 300 miljoen Amerikaanse dollar heeft gekost. Fely's muzikale carrière begon op haar vijftiende toen ze lokale bands begon te begeleiden en uiteindelijk deel ging uitmaken van de vaste line-up van de huisband in het Hotel President in Yamoussoukro. Niet veel daarna begon ze ook op te treden in de pianobars in het zuidwestelijke kustplaatsje San Pedro, waar ze naast West-Afrikaanse elementen en Afro-Cubaanse invloeden ook nog onder andere covers van Franse iconen als Edith Piaff, Nana Mouskouri en Mireille Mathieux in haar repertoire verwerkte. Tchaco's muzikale carrière neemt een vlucht en in 1996 verschijnt met Amour Perdu een eerste langspeler, in 1998 gevolgd door Aude À L'amour. Op dat laatste album is ook het nummer Mon Espoir trug te vinden dat voor Fely's internationale doorbraak zou zorgen, mede dankzij de succesvolle begeleidende clip waarin ook de eerder dit jaar aan de gevolgen van een COVID-19 infectie bezweken Amerikaanse acteur Tiny Lister te zien was. Datzelfde jaar wordt Fely nog door het vrouwenblad AMINA uitgeroepen tot één van de 100 meest invloedrijke vrouwen in Ivoorkust, maar in 1999 besluit Tchaco naar de Verenigde Staten te verhuizen om daar haar studies verder te zetten. Het is dan ook wachten tot 2004 vooraleer Fely met De Zere Gnan eindelijk weer eens van zich laat horen. Ze settelt zich in het San Francisco Bay Area en in 2008 en 2011 volgen nog respectievelijk de Awareness EP en het album Maturité.
In 2016 wordt Fely door Freddy Clarke, een Amerikaanse muzikant die eveneens in Bay Area woont, gevraagd om hem te vergezellen tijdens een humanitaire trip naar Griekenland waar ze zullen optreden in een aantal kampen met Syrische vluchtelingen, voornamelijk bedoeld om de lokale vrijwilligers een hart onder de riem te steken. Het zijn de indrukken die ze daar opdoet die inspiratie zullen vormen voor Yita ("diep water"), een album dat Fely opdraagt aan de vele Afrikaanse en Midden-Oosterse vluchtelingen die het leven lieten tijdens de gevaarlijke overtochten op de Middellandse Zee.
Titelnummer Yita deed ons ongewild terugdenken aan Adiemus, een compositie van de Welshe componist Karl Jenkins (ingezongen door Miriam Stockley en Mary Carewe) die in 1994 wereldwijde bekendheid kreeg toen ze gebruikt werd als soundtrack bij een advertentiecampagne voor Delta Airlines. Djebi Dje ("het monster") is dan weer een in vertelstijl gebracht Afrikaans sprookje over een monster dat kinderen met een list hun eten afhandig maakt. Het verhaal eindigt gelukkig in mineur voor het monster met als moraal: misbruik nooit je status om mensen te misleiden en misbruik te maken van hun zwakte. Tchaco behoort tot de Gouro, een minderheid in Ivoorkust vooral bekend vanwege hun gebruik van een breed scala aan maskers, deels zoömorf, deels antropomorf. Een van de traditionele dansen bij de Gouro is de zaouli. Het masker dat bij die dans gebruikt wordt verscheen voor het eerst in de jaren vijftig van de vorige eeuw en zou gebaseerd zijn op Djela Lou Zaouli ("Zaouli, dochter van Djela"), een Gouro-meisje. Elk Gouro dorp heeft zijn eigen (mannelijke) zaouli danser, die vooral optreedt tijdens begrafenissen en feestelijkheden. Het ritueel dat de productiviteit van het dorp in kwestie zou verhogen, staat symbool staat voor de eenheid van de Gouro-gemeenschap en werd in 2017 opgenomen in de Unesco lijst van Immaterieel cultureel erfgoed. Met het gelijknamige percussieve Zaouli brengt Fely op Yita nu een eerbetoon aan de traditie en bij uitbreiding haar volk: "I am so grateful to be able to represent my culture as a Gouro woman, because there are not many of us. It is mostly men that are known in the crafts, arts and dance. I hope that I can add to that by celebrating not only the Gouro women, but all women all over the world who have contributed so much to arts and music!". Uitstekend Afro-pop album met een missie!
www.felymusic.com