Interview met Juana Fe @ Polé Polé
Van de recentste langspeler van het Chileense Juana Fe waren we dusdanig onder de indruk dat we hen eens live aan het werk wilden zien. Op Polé Polé in volle Gentse Feesten zagen we dat het goed zat en hadden we volgend gesprek met zanger en bandleider Juanito Ayala.Juanito, hoe en wanneer is het verhaal van Juana Fe begonnen?
Juanito Ayala (vocals): "Juana Fe bestaat nu ongeveer tien jaar. De meeste bandleden zaten voordien al in allerhande andere undergroundprojecten in Santiago. De muziekscene is daar zo klein dat we elkaar allemaal al min of meer kenden. Op een bepaald moment wilden Jaime (Concha, red.) onze bassist, Salva (Diablo Ibañez, red.) onze gitarist en ikzelf de dingen iets professioneler gaan aanpakken, al hadden we er op dat moment nog geen idee van wat dat dan moest inhouden. Een van de eerste dingen die we geleerd hebben is dat je als professioneel muzikant vooral veel en hard moet werken! (lacht)"
Vertel ons eens wat meer over de Barrio Brasil, de wijk waar het voor Juana Fe allemaal begon.
Juanito Ayala: "Barrio Brasil is een van de oudste wijken van de Chileense hoofdstad Santiago de Chile. Het is een heel culturele buurt, die eigenlijk pas echt populair is beginnen worden in de jaren negentig van de vorige eeuw, toen er zowat overal artistieke projecten uit de grond werden gestampt. Het stadsgedeelte staat ook bekend om zijn bruisende nachtleven met talrijke bars en clubs die al snel uitgroeiden tot trefpunten voor de lokale artiesten en de ideale locatie vormden voor het organiseren van concerten. Toen we pas met Juana Fe begonnen, leefden zowat de helft van de bandleden onder hetzelfde dak; we deelden een huis op amper enkele meters van de Plaza Brasil. In de wijk is ook de Galpón Victor Jara gevestigd, een van de bekendste cultuurcentra van Santiago en de enige zaal in de omgeving die een publiek tot vijfhonderd personen aankan. Voor de feestjes en concerten die wij daar organiseerden deden wij alles zelf; we zorgeden voor de muziek, deden de bar en verzorgden het promotiewerk. We lieten niets aan het toeval over, want die evenementen vormden onze voornaamste inkomensbron. Natuurlijk waren we niet de enige band uit de buurt; je had bijvoorbeeld ook nog Mano Ajena en Banda Conmoción en zo begon men de wijk langzamerhand te vereenzelvigen met een hele culturele beweging. Onze muziek is een mix van rock met invloeden uit de Latijns-Amerikaanse folklore en elementen uit ska en reggae."
Waar staat de bandnaam, Juana Fe, voor?
Juanito Ayala: "Juana is een populaire naam in Chili en "fe" betekent "geloof", dus de hele naam wil eigenlijk zoveel zeggen als "vertrouwen hebben in Juana". Juana staat symbool voor de gewone vrouw in de straat, de vrouwen uit de getto's, de plattelandsvrouwen en de alleenstaande moeders. De Chileense bourgeoisie en politici kijken vaak neer op de gewone man en uiten hun dedain door gebruik te maken van verkleinwoorden; in plaats van Juana aan te spreken als Juana, zullen ze eerder Juanita zeggen. Oud-president Ricardo Lagos (advocaat, econoom en sociaaldemocraat Lagos was Chileens president van 2000 tot 2006, red.) was daar het perfecte voorbeeld van. Neerkijken op die vrouwen die dagelijks moeten vechten om te overleven is ronduit paternalistisch en daarom hebben wij onze band naar hen vernoemd, want eigenlijk hebben wij meer vertrouwen in die krachtige vrouwen dan in het discours van onze politici. Juana staat voor de strijd van de gewone man."
Mag ik Juana Fe een politiek geïnspireerde band noemen?
Juanito Ayala: "Absoluut, wij geloven zeker niet in een absolute scheiding van politiek en muziek. Rockmuziek spelen is bijna al een politiek statement op zich, want het is muziek die ontmoeting creëert, mensen laat samenkomen en elkaar in de ogen kijken. Muziek kan ook gebruikt worden om de verhalen te vertellen die niemand anders wil vertellen. Chili kent bovendien een lange traditie van politiek geïnspireerde muziek; in de jaren zestig van de vorige eeuw had je Violetta Parra (Violeta del Carmen Parra Sandoval, 4 oktober 1917 - 5 februari 1967, was een Chileense folkloriste en beeldend kunstenaar en legde de basis voor La Nueva Canción Chilena, dat zijn basis kent in de Chileense volksmuziek, red.) en in de jaren zeventig Victor Jara (Víctor Lidio Jara Martínez, 23 september 1932 - 15 september 1973, was een Chileens volkszanger, theaterregisseur en activist. Met zijn liederen bekritiseerde hij de Chileense bourgeoisie en verzette hij zich tegen de Vietnamoorlog. Jara was lid van de Communistische Partij van Chili en een van de belangrijkste aanhangers van het Volksfront Unidad Popular en van president Salvador Allende. Op 11 september 1973 werd hij tijdens de militaire staatsgreep opgepakt en samen met duizenden anderen vastgezet in het Stadion van Santiago. Daar werd hij al gauw herkend en vervolgens gemarteld. Jara's stoffelijk overschot werd op 15 september gevonden. Zijn lichaam was doorboord met meer dan veertig kogels en zijn handen waren verbrijzeld. Voor zijn dood schreef hij in het stadion zijn laatste lied tegen het fascisme en de dictatuur, red.) wiens werk zeer belangrijk was in de ontwikkeling van de Nueva Cancion Chilena, een culturele beweging die Salvador Allende steunde en zijn boodschap in een muzikale context goot."
Waar staat La Makinita ("het machientje", red.), de titel van jullie recentste album, voor?
Juanito Ayala: "La Makinita is ons derde album en als je in Chili zoals wij een band met een boodschap bent, zijn de dingen niet gemakkelijk. J moet beseffen dat wij uit een hoek van Zuid-Amerika komen waar politiek geweld een alledaags gegeven was. Na de moord op Victor Jarra, die een politiek artiest in hart en nieren was, vluchtten veel artiesten het land uit. Simpelweg kwam het erop neer dat als je lang haar had en een of ander traditioneel instrument bespeelde, je veel kans maakte om te worden opgepakt. Dit soort zaken behoort nu tot het verleden, maar het illustreert waar wij vandaan komen. Als muzikant maak ik nog steeds deel uit van de maatschappij en als ik van mijn muziek wil leven moet ik dan ook zorgen dat er genoeg mensen zijn die mijn muziek leuk vinden. Als muzikant bewandel je dan een slappe koord tussen integriteit en goedkoop succes. Bij de opnames van La Makinita is het nog maar eens duidelijk geworden dat wij absoluut niet thuishoren in de machinatie van de muziekindustrie; onze songs zijn geen seriewerk! Met Juana Fe hebben wij onze eigen alternatieve geldmachine gecreëerd en La Makinita is ons manifest!"
Jullie hebben het album opgedragen aan Lucio Urtubia. Wie was hij precies?
Juanito Ayala: "Lucio Urtubia was een anarchist en omdat hij het beu was dat zijn vrienden steeds gearresteerd werden of zelfs het leven lieten bij de bankovervallen die ze ondernamen, bedacht hij: "Als geld het probleem is, waarom riskeren wij daar dan ons leven voor? We kunnen het toch gewoon zelf maken!" Hij werkte een tijd lang als vervalser van paspoorten en hielp menig libertair in de turbulente jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw aan de nodige papieren. Na een tijdje begon hij ook vals geld te drukken en dat leidde uiteindelijk tot het idee om valse dollars in omloop te brengen om zo de Amerikaanse economie te destabiliseren. Zo zou Urtubia op een dag Che Guevara twee dollarbiljetten getoond hebben met de vraag hem het echte van de twee aan te wijzen. Che antwoordde dat ze hem beiden echt leken. Op het voorstel om de valse dollars massaal te verspreiden via Cuba wilde Che echter niet ingaan en teleurgesteld besloot Urtubia dan maar om zijn pijlen te richten op het vlaggenschip van City Bank, in die tijd een van de belangrijkste banken in de Verenigde Staten, en hun traveler's cheques na te maken. City Bank kwam uiteindelijk dicht bij het bankroet, maar Urtubia werd gearresteerd bij een undercover operatie. Zijn cheques bleven echter in omloop en dat woog blijkbaar zo zwaar door op de financiële werking van de bank dat die bereid waren om een deal te sluiten met Urtubia in ruil voor de originele drukplaten. Lucio Urtubia is een fantastisch voorbeeld van het feit dat kunst soms een wapen kan worden. Wij zijn artiesten geen soldaten, we beschikken niet over wapens en geweld is eigenlijk ons ding niet omdat wij geloven dat de enige manier van verzet die echte sociale veranderingen kan teweegbrengen, cultureel verzet is. Urtubia is daar een lichtend voorbeeld van en door dit album aan hem op te dragen wilden we hem vooral wat terug uit de anonimiteit halen."
De prachtige hoesillustraties voor La Makinita zijn het werk van Pablo De La Fuente. Hoe is die samenwerking precies tot stand gekomen?
Juanito Ayala: "Pablo is geniaal! Hij werkt voor het straattoneelgezelschap La Patriotico Interessante en ontwerpt hun decors en het artwork voor hun promotiemateriaal. Daarnaast doet hij ook ons artwork en dat van nog enkele andere bands, gaande van albumhoezen over posters tot merchandising. We zijn zowat buren en wilden al lang eens samenwerken; met La Makinita is er dat eindelijk van gekomen. Je zou bijna kunnen zeggen dat hij onze boodschap een gezicht gegeven heeft."
Jullie reizen nu al een hele poos door Europa, gaat dat een impact hebben op de muziek van Juana Fe?
Juanito Ayala: "Natuurlijk, onze tournees in Europa hebben onze kijk op Latijns-Amerika toch veranderd. Latijns-Amerika is een mix van drie culturen, de Indiaanse, de Europese en de Afrikaanse en naar Europa komen is voor ons dus alsof we onze voorouders gaan bezoeken. Het is ook heel leuk om hier de immigranten uit Afrika te kunnen ontmoeten; die muziek en de daarbij horende instrumenten zijn in Chili vrij onbekend. Nog iets waarover we ons verbaasd hebben is het grote aantal Latijns-Amerikanen die we hier troffen. Europa heeft een lange geschiedenis en daar zijn wij alleen maar rijker door geworden, al denk ik wel dat wij erin geslaagd zijn om de Europeanen ook een ander beeld van Latijns-Amerika te tonen. Op muzikaal vlak denkt men hier nog steeds vaak enkel aan cumbia of salsa als het over Latijns-Amerika gaat, maar Juana Fe is hier om jullie te tonen dat je kunt dansen en nadenken ter zelfde tijd!"
Juanito Ayala (vocals): "Juana Fe bestaat nu ongeveer tien jaar. De meeste bandleden zaten voordien al in allerhande andere undergroundprojecten in Santiago. De muziekscene is daar zo klein dat we elkaar allemaal al min of meer kenden. Op een bepaald moment wilden Jaime (Concha, red.) onze bassist, Salva (Diablo Ibañez, red.) onze gitarist en ikzelf de dingen iets professioneler gaan aanpakken, al hadden we er op dat moment nog geen idee van wat dat dan moest inhouden. Een van de eerste dingen die we geleerd hebben is dat je als professioneel muzikant vooral veel en hard moet werken! (lacht)"
Vertel ons eens wat meer over de Barrio Brasil, de wijk waar het voor Juana Fe allemaal begon.
Juanito Ayala: "Barrio Brasil is een van de oudste wijken van de Chileense hoofdstad Santiago de Chile. Het is een heel culturele buurt, die eigenlijk pas echt populair is beginnen worden in de jaren negentig van de vorige eeuw, toen er zowat overal artistieke projecten uit de grond werden gestampt. Het stadsgedeelte staat ook bekend om zijn bruisende nachtleven met talrijke bars en clubs die al snel uitgroeiden tot trefpunten voor de lokale artiesten en de ideale locatie vormden voor het organiseren van concerten. Toen we pas met Juana Fe begonnen, leefden zowat de helft van de bandleden onder hetzelfde dak; we deelden een huis op amper enkele meters van de Plaza Brasil. In de wijk is ook de Galpón Victor Jara gevestigd, een van de bekendste cultuurcentra van Santiago en de enige zaal in de omgeving die een publiek tot vijfhonderd personen aankan. Voor de feestjes en concerten die wij daar organiseerden deden wij alles zelf; we zorgeden voor de muziek, deden de bar en verzorgden het promotiewerk. We lieten niets aan het toeval over, want die evenementen vormden onze voornaamste inkomensbron. Natuurlijk waren we niet de enige band uit de buurt; je had bijvoorbeeld ook nog Mano Ajena en Banda Conmoción en zo begon men de wijk langzamerhand te vereenzelvigen met een hele culturele beweging. Onze muziek is een mix van rock met invloeden uit de Latijns-Amerikaanse folklore en elementen uit ska en reggae."
Waar staat de bandnaam, Juana Fe, voor?
Juanito Ayala: "Juana is een populaire naam in Chili en "fe" betekent "geloof", dus de hele naam wil eigenlijk zoveel zeggen als "vertrouwen hebben in Juana". Juana staat symbool voor de gewone vrouw in de straat, de vrouwen uit de getto's, de plattelandsvrouwen en de alleenstaande moeders. De Chileense bourgeoisie en politici kijken vaak neer op de gewone man en uiten hun dedain door gebruik te maken van verkleinwoorden; in plaats van Juana aan te spreken als Juana, zullen ze eerder Juanita zeggen. Oud-president Ricardo Lagos (advocaat, econoom en sociaaldemocraat Lagos was Chileens president van 2000 tot 2006, red.) was daar het perfecte voorbeeld van. Neerkijken op die vrouwen die dagelijks moeten vechten om te overleven is ronduit paternalistisch en daarom hebben wij onze band naar hen vernoemd, want eigenlijk hebben wij meer vertrouwen in die krachtige vrouwen dan in het discours van onze politici. Juana staat voor de strijd van de gewone man."
Mag ik Juana Fe een politiek geïnspireerde band noemen?
Juanito Ayala: "Absoluut, wij geloven zeker niet in een absolute scheiding van politiek en muziek. Rockmuziek spelen is bijna al een politiek statement op zich, want het is muziek die ontmoeting creëert, mensen laat samenkomen en elkaar in de ogen kijken. Muziek kan ook gebruikt worden om de verhalen te vertellen die niemand anders wil vertellen. Chili kent bovendien een lange traditie van politiek geïnspireerde muziek; in de jaren zestig van de vorige eeuw had je Violetta Parra (Violeta del Carmen Parra Sandoval, 4 oktober 1917 - 5 februari 1967, was een Chileense folkloriste en beeldend kunstenaar en legde de basis voor La Nueva Canción Chilena, dat zijn basis kent in de Chileense volksmuziek, red.) en in de jaren zeventig Victor Jara (Víctor Lidio Jara Martínez, 23 september 1932 - 15 september 1973, was een Chileens volkszanger, theaterregisseur en activist. Met zijn liederen bekritiseerde hij de Chileense bourgeoisie en verzette hij zich tegen de Vietnamoorlog. Jara was lid van de Communistische Partij van Chili en een van de belangrijkste aanhangers van het Volksfront Unidad Popular en van president Salvador Allende. Op 11 september 1973 werd hij tijdens de militaire staatsgreep opgepakt en samen met duizenden anderen vastgezet in het Stadion van Santiago. Daar werd hij al gauw herkend en vervolgens gemarteld. Jara's stoffelijk overschot werd op 15 september gevonden. Zijn lichaam was doorboord met meer dan veertig kogels en zijn handen waren verbrijzeld. Voor zijn dood schreef hij in het stadion zijn laatste lied tegen het fascisme en de dictatuur, red.) wiens werk zeer belangrijk was in de ontwikkeling van de Nueva Cancion Chilena, een culturele beweging die Salvador Allende steunde en zijn boodschap in een muzikale context goot."
Waar staat La Makinita ("het machientje", red.), de titel van jullie recentste album, voor?
Juanito Ayala: "La Makinita is ons derde album en als je in Chili zoals wij een band met een boodschap bent, zijn de dingen niet gemakkelijk. J moet beseffen dat wij uit een hoek van Zuid-Amerika komen waar politiek geweld een alledaags gegeven was. Na de moord op Victor Jarra, die een politiek artiest in hart en nieren was, vluchtten veel artiesten het land uit. Simpelweg kwam het erop neer dat als je lang haar had en een of ander traditioneel instrument bespeelde, je veel kans maakte om te worden opgepakt. Dit soort zaken behoort nu tot het verleden, maar het illustreert waar wij vandaan komen. Als muzikant maak ik nog steeds deel uit van de maatschappij en als ik van mijn muziek wil leven moet ik dan ook zorgen dat er genoeg mensen zijn die mijn muziek leuk vinden. Als muzikant bewandel je dan een slappe koord tussen integriteit en goedkoop succes. Bij de opnames van La Makinita is het nog maar eens duidelijk geworden dat wij absoluut niet thuishoren in de machinatie van de muziekindustrie; onze songs zijn geen seriewerk! Met Juana Fe hebben wij onze eigen alternatieve geldmachine gecreëerd en La Makinita is ons manifest!"
Jullie hebben het album opgedragen aan Lucio Urtubia. Wie was hij precies?
Juanito Ayala: "Lucio Urtubia was een anarchist en omdat hij het beu was dat zijn vrienden steeds gearresteerd werden of zelfs het leven lieten bij de bankovervallen die ze ondernamen, bedacht hij: "Als geld het probleem is, waarom riskeren wij daar dan ons leven voor? We kunnen het toch gewoon zelf maken!" Hij werkte een tijd lang als vervalser van paspoorten en hielp menig libertair in de turbulente jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw aan de nodige papieren. Na een tijdje begon hij ook vals geld te drukken en dat leidde uiteindelijk tot het idee om valse dollars in omloop te brengen om zo de Amerikaanse economie te destabiliseren. Zo zou Urtubia op een dag Che Guevara twee dollarbiljetten getoond hebben met de vraag hem het echte van de twee aan te wijzen. Che antwoordde dat ze hem beiden echt leken. Op het voorstel om de valse dollars massaal te verspreiden via Cuba wilde Che echter niet ingaan en teleurgesteld besloot Urtubia dan maar om zijn pijlen te richten op het vlaggenschip van City Bank, in die tijd een van de belangrijkste banken in de Verenigde Staten, en hun traveler's cheques na te maken. City Bank kwam uiteindelijk dicht bij het bankroet, maar Urtubia werd gearresteerd bij een undercover operatie. Zijn cheques bleven echter in omloop en dat woog blijkbaar zo zwaar door op de financiële werking van de bank dat die bereid waren om een deal te sluiten met Urtubia in ruil voor de originele drukplaten. Lucio Urtubia is een fantastisch voorbeeld van het feit dat kunst soms een wapen kan worden. Wij zijn artiesten geen soldaten, we beschikken niet over wapens en geweld is eigenlijk ons ding niet omdat wij geloven dat de enige manier van verzet die echte sociale veranderingen kan teweegbrengen, cultureel verzet is. Urtubia is daar een lichtend voorbeeld van en door dit album aan hem op te dragen wilden we hem vooral wat terug uit de anonimiteit halen."
De prachtige hoesillustraties voor La Makinita zijn het werk van Pablo De La Fuente. Hoe is die samenwerking precies tot stand gekomen?
Juanito Ayala: "Pablo is geniaal! Hij werkt voor het straattoneelgezelschap La Patriotico Interessante en ontwerpt hun decors en het artwork voor hun promotiemateriaal. Daarnaast doet hij ook ons artwork en dat van nog enkele andere bands, gaande van albumhoezen over posters tot merchandising. We zijn zowat buren en wilden al lang eens samenwerken; met La Makinita is er dat eindelijk van gekomen. Je zou bijna kunnen zeggen dat hij onze boodschap een gezicht gegeven heeft."
Jullie reizen nu al een hele poos door Europa, gaat dat een impact hebben op de muziek van Juana Fe?
Juanito Ayala: "Natuurlijk, onze tournees in Europa hebben onze kijk op Latijns-Amerika toch veranderd. Latijns-Amerika is een mix van drie culturen, de Indiaanse, de Europese en de Afrikaanse en naar Europa komen is voor ons dus alsof we onze voorouders gaan bezoeken. Het is ook heel leuk om hier de immigranten uit Afrika te kunnen ontmoeten; die muziek en de daarbij horende instrumenten zijn in Chili vrij onbekend. Nog iets waarover we ons verbaasd hebben is het grote aantal Latijns-Amerikanen die we hier troffen. Europa heeft een lange geschiedenis en daar zijn wij alleen maar rijker door geworden, al denk ik wel dat wij erin geslaagd zijn om de Europeanen ook een ander beeld van Latijns-Amerika te tonen. Op muzikaal vlak denkt men hier nog steeds vaak enkel aan cumbia of salsa als het over Latijns-Amerika gaat, maar Juana Fe is hier om jullie te tonen dat je kunt dansen en nadenken ter zelfde tijd!"