Lass - Bumayé
Lass, geboren Lassana Sané, is een Senegalese artiest opgegroeid in Mbatal, een voorstad van Dakar, die met deze Bumayé zijn langspelerdebuut voorstelt. Wanneer zijn ouders zijn schoolkosten niet langer kunnen dragen, besluit Lass zich volledig op zijn passie voor de muziek te storten. Zijn stem traint hij door 's ochtends op het strand urenlang het geluid van de golven proberen te overtreffen: "J'essayais de chanter plus fort que le vagues. Devan cette immensité d'eau, il n'y a aucun écho. Il faut pousser dans le ventre pour se faire entendre de l'océan.".
Thuis werd hij beïnvloed door de ritmes van de lokale mbalax en de Cubaanse invloeden van bands als Orchestra Baobab of Super Diamono De Dakar, en 's avonds struinde hij door de straten van Dakar waar rap, reggae en dancehall uit de speakers van de lokale soundsystems schalden. Lass neemt een eerste demo op in de studio van Daara J, en het zijn zijn ambities om het te maken in de muziekwereld die hem ervan weerhouden om net als veel van zijn generatiegenoten de gevaarlijke overtocht naar Europa te maken: "Les passeurs demandaient de l'argent, et je n'avais pas un sous en poche. La musique et l'argent, ça faisait trop de raisons de rester, j'ai décidé de ne pas partir!".
Uiteindelijk is het de liefde die hem in 2008 toch in Lyon doet terechtkomen. In Frankrijk moet Lass echter opnieuw van nul beginnen. Er volgen samenwerkingen met Voilaaa, het collectief van Bruno Patchworks en electro-duo Synapson (die beiden ook bijdroegen aan de tracks op dit album).
In 2021 is er dan eindelijk Lass, een eerste titelloze 6 tracks tellende EP. Die verschijnt op het Chapter Two Records label, en wordt nu dus gevolgd door deze Bumayé, die zijn titel ontleent aan de slogan die de Zaïrezen scandeerden tijdens de legendarische tweekamp tussen Muhammad Ali (de Afrikaan) en George Foreman (de Amerikaan), de zogenaamde 'Rumble in the Jungle', in het Kinshasa van 1974. Letterlijk vertaald uit het Lingala betekent het "Dood hem!", maar figuurlijk wordt het ook gebruikt als "Ga je gang!" of "Kom op!" om bijvoorbeeld iemand moed in te spreken, of zoals Lass het zelf samenvat: "Moi, j'ai pris ce mot pour dire que l'Afrique, ce n'est pas nos vieux politiciens qui vont la développer, il faut que les jeunes prennent l'Afrique en main. Dans ce combat qui a commencé, on appelle chacun à prendre les bonnes décisions: là où tu es, quelque soit ta place, ta fonction, il faut que tu penses à l'Afrique, à l'intérêt commun. C'est l'intérêt privé qui a causé tous ces dégâts, les gens qui signent des contrats pour eux et leur famille. Au final, c'est le plus pauvre qui va en pâtir. 'Bumayé' c'est une message de fierté, d'émancipation et d'espoir dont tout le monde peut s'inspirer.".
Dat de moederfiguur een belangrijke rol speelde in het leven van Lass bewijst hij dan weer met Nénéma, letterlijk "onze moeders" in het Wolof en opgedragen aan alle moeders die zich dag in dag uit opofferen voor het welzijn van hun kinderen: "Votre travail a une valeur inestimable, aucun salaire ne pourra jamais payer ce que vous apportez à ce monde.". Maar daar blijft het niet bij, want met Mero Portoulo brengt hij dan weer een ode aan zijn eigen moeder: "Cette chanson rend hommage à ma mère décédée en 2000, qui n'a pas eu la chance de me voir grandir et de rencontrer ses petits-fils. La traducton de Mero Portoulo signifie "maman tu n'as rien perdu!", car je crois que même si elle n'est plus présente physiquement, elle nous accompagne de manière spirituelle, elle est à nos côtés!".
Net als ook al het geval was met Senegal en het schitterende Oulou, een nummer over onvoorwaardelijke liefde, gaat Lass met dit laatste nummer stilistisch helemaal de toer op van legendarische Senegalese ensembles als Orchestra Baobab, Star Band De Dakar of nog het Guinese Bembeya Jazz National. Al even aanstekelijk klinkt Yaco Mome ("Dit is voor jou!"), waarop het onmogelijk stilzitten is, in dezelfde lijn ligt Gnafelen, een hart onder de riem voor de "moderne helden" die hun leven wagen om elders te proberen een nieuw leven op te bouwen, en voor het opbeurende Dounia samplede beatmaker Alekos dan weer de stem van zangeres Marietou Kouyaté.
Op Bumayé duiken ook twee echte gasten op, enerzijds de Frans-Braziliaanse Flavia Coelho, waarmee Lass Metina opnam (vrij vertaald: "de pijn", en een nummer over ontheemding door migratie of slavernij over een ritme dat wat doet denken aan het oeuvre van Bonga en zo perfect aansluit bij het Portugees van Coelho), en anderzijds de Sierra Leoons-Duitse Patrice die samen met Lass te horen is in Dolima, afrobeats meets dancehall en "bedankt" in het Wolof: "Je remercie Dieu de m'avoir donné cette vie et la chance d'avoir rencontré des gens qui m'ont soutenu pendant les moments sombres.Le gens remercient souvent pour les bonnes choses qui leur arrivent, je remercie aussi pour les moments difficiles qui m'ont rendu meilleur et qui m'ont appris la vie!".
Afsluiten doet Lass met het intieme De Du Tago, een samenwerking met Bruno Patchworks (die zich liet inspireren door het werk van Victor Démé en Ismaël Lo), dat je kan vertalen als: "De dood vraagt geen toestemming"; een ode aan de familieleden, maar ook de vele vrienden en kennissen die hem zijn ontvallen: "J'ai perdu mon père très tôt, puis ma mère. Mais j'ai surtout vu beaucoup d'amis sénégalais prendre des pirogues pour l'Europe qui ne sont jamais arrivées."
Absolute ontdekking en een meer dan uitstekend langspelerdebuut dat wij nu alvast een mooi plaatsje toedichten in ons eindejaarslijstje voor 2022!
www.chaptertworecords.com