Interview met Toumast in het Zuiderpershuis
Over de onafhankelijkheidsstrijd van de Toeareg wordt in Europa maar weinig bericht. De Toeareg kwamen voor het eerst in opstand begin jaren zestig van de vorige eeuw in het gebied rond de Adaghbergen in Noord Mali en sindsdien is het in de Sahara nooit meer rustig geweest. Uit de Libische trainingskampen van Moammar al-Qadhafi, die toen nog droomde van een verenigd Arabisch guerrillaleger, brachten de Toeareg midden jaren tachtig de elektrische gitaar mee terug en veranderden zo ongewild de loop van de muziekgeschiedenis. In het zog van het succes van Tinariwen, ontstonden her en der nieuwe Toearegformaties. Wij hadden erg genoten van het album Ishumar van Toumast en knoopten net voor hun concert in het Zuiderpershuis volgend gesprek aan met zanger/gitarist en oud-strijder Moussa Ag Keyna.
Moussa, zoals veel Toeareg heb ook jij nog gevochten als guerrillero.
Moussa Ag Keyna (zang en gitaar): "Ja, ik was actief in de strijd voor onafhankelijkheid en om me 's avonds te ontspannen ben ik muziek beginnen spelen."
De strijd van de Toeareg is ten onrechte misschien wat weinig bekend in Europa. Kan je het conflict eens wat toelichten?
Moussa Ag Keyna: "De problemen van de Toeareg zijn ontstaan in de periode van de dekolonisatie. Het historische territorium van de Toeareg is de Sahara, maar die werd na de koloniale periode verdeeld over vijf naties: Niger, Mali, Burkina Faso, Libië en Algerije. Om het allemaal nog erger te maken hebben de Toeareg ook nog af te rekenen gekregen met een aantal opeenvolgende droogtes die hun veebestand decimeerden en het nomadenleven vrijwel onmogelijk maakten. Dat alles is geëscaleerd in een gewapend conflict met als doel een onafhankelijke Toearegstaat. Die revolutie is begonnen in 1963 en duurt tot op de dag van vandaag verder."
In enkele van de betrokken landen zijn al vredesakkoorden getekend. Heeft dat veel veranderd?
Moussa Ag Keyna: "Er werd een vredesakkoord getekend in Mali, in de regio Kidal, maar in Niger is de situatie alleen maar erger geworden. Daar zetelt nu een president (Mamadou Tandja, red.) die van geen onderhandelingen weten wil en dus gaat de strijd daar gewoon door."
Hoe zijn de Toeareg eigenlijk georganiseerd? Hebben jullie bijvoorbeeld een centrale regering?
Moussa Ag Keyna: "We gebruiken nog steeds hetzelfde bestuurssysteem dat al eeuwenlang in voegen is. Elke groep Toeareg heeft een eigen chef. Normaal gesproken is dat de intelligentste en meest wijze man van het dorp en het is zeker geen titel die zomaar kan doorgegeven worden van vader op zoon. Elke familie heeft haar chef, daarboven staat dan weer de chef van de clan, dan heb je de regionale chef enzovoort enzovoort. De verschillende chefs houden contact met elkaar om gemeenschappelijke problemen op te lossen."
Tegenwoordig gebruiken veel Toeareggroepen als Tinariwen en jullie de elektrische gitaar, een erfenis van jullie verblijf in de Libische trainingskampen. Hoe moeten we ons de Toeareg muziek van voor die periode voorstellen?
Moussa Ag Keyna: "Voor de introductie van de elektrische gitaar, gebruikten we vooral traditionele percussie-instrumenten zoals de tende (traditionele Toeareg drum gemaakt van een vijzel bespannen met een geitenhuid, red.) en je had ook de eensnarige viool (imzad, red.). Die instrumenten werden uitsluitend door vrouwen bespeeld, want bij de Toeareg was muziek maken traditioneel gezien absoluut geen mannenzaak. De elektrische gitaar deed bij ons haar intrede eind jaren zeventig toen velen van ons in ballingschap leefden in kampen in Libië. Dat instrument was voor veel mannen het ideale excuus om ook muziek beginnen te spelen."
De muziek die jullie maken heeft vaak een revolutionaire boodschap, maar aangezien jullie vooral in jullie eigen taal zingen zal een westers publiek daar weinig van meepikken.
Moussa Ag Keyna: "De boodschap die wij met onze muziek uitdragen is vanzelfsprekend bedoeld voor eenieder die ernaar luistert, maar naar onze Toeareg broeders en zusters toe ligt de situatie toch wat anders. Het territorium van de Toeareg is vrij uitgestrekt en we gebruiken onze muziek dan ook om bepaalde boodschappen te verspreiden, want aangezien wij een nomadenvolk zijn weten vel Toeareg maar weinig over wat er zich in de buitenwereld afspeelt. Om je een idee te geven, als kind was ik overtuigd dat de aarde uitsluitend uit woestijn bestond en dat de Toeareg de enige mensen waren! Omdat muziek voor ons dus een bindmiddel is, denk ik dat het maar normaal is dat we ons inhoudelijk vooral op andere Toeareg richten. Dat gezegd zijnde probeer ik wel steeds een vertaling van mijn teksten bij onze albums te stoppen."
Het album dat jullie voor Real World opnamen heet Ishumar.
Moussa Ag Keyna: "Het woord 'ishumar' komt van het Franse 'chômeur' (werkloze, red.), want toen we vanuit Mali en Niger naar de trainingskampen in Libië trokken, moesten we door Algerije. Daar noemden de mensen ons vaak "des chômeurs", maar omdat de meeste Toeareg geen Frans spreken dachten ze dat dat het woord voor vrijheidsstrijder was en namen ze het over als een geuzentitel. Bij ons wil "ishumar" dan ook zeggen: "hij die zich revolteert"."
Je woont nu al een hele tijd in Frankrijk, maar je nummers staan nog steeds bol van de verwijzingen naar het leven in de woestijn.
Moussa Ag Keyna: "Ja, de liefde voor de woestijn zit heel diepgeworteld en nat omdat ik in Frankrijk leef borrelt dat nostalgische verlangen naar dat leven gemakkelijk op. Toen ik terug wilde keren, werd ik aangehouden in Mali en werd me de toegang tot Niger geweigerd. Toch denk ik dat mijn verblijf in Europa mijn muziek enigszins beïnvloed heeft, want ik volg de actualiteit op de voet."
Toumast betekent "identiteit". Vertel eens in enkele woorden wat het voor jou betekent om Toeareg te zijn?
Moussa Ag Keyna: "Het zijn mijn wortels en een boom zonder wortels kan niet groeien. Het is een identiteit die me voedt en die ervoor gezorgd heeft dat ik nu nog in leven ben. Ik hoop dat de Toeareg ooit vrij zullen kunnen leven in het land dat het hunne is, want een Toeareg heeft voor alles vrijheid nodig!"
Moussa Ag Keyna (zang en gitaar): "Ja, ik was actief in de strijd voor onafhankelijkheid en om me 's avonds te ontspannen ben ik muziek beginnen spelen."
De strijd van de Toeareg is ten onrechte misschien wat weinig bekend in Europa. Kan je het conflict eens wat toelichten?
Moussa Ag Keyna: "De problemen van de Toeareg zijn ontstaan in de periode van de dekolonisatie. Het historische territorium van de Toeareg is de Sahara, maar die werd na de koloniale periode verdeeld over vijf naties: Niger, Mali, Burkina Faso, Libië en Algerije. Om het allemaal nog erger te maken hebben de Toeareg ook nog af te rekenen gekregen met een aantal opeenvolgende droogtes die hun veebestand decimeerden en het nomadenleven vrijwel onmogelijk maakten. Dat alles is geëscaleerd in een gewapend conflict met als doel een onafhankelijke Toearegstaat. Die revolutie is begonnen in 1963 en duurt tot op de dag van vandaag verder."
In enkele van de betrokken landen zijn al vredesakkoorden getekend. Heeft dat veel veranderd?
Moussa Ag Keyna: "Er werd een vredesakkoord getekend in Mali, in de regio Kidal, maar in Niger is de situatie alleen maar erger geworden. Daar zetelt nu een president (Mamadou Tandja, red.) die van geen onderhandelingen weten wil en dus gaat de strijd daar gewoon door."
Hoe zijn de Toeareg eigenlijk georganiseerd? Hebben jullie bijvoorbeeld een centrale regering?
Moussa Ag Keyna: "We gebruiken nog steeds hetzelfde bestuurssysteem dat al eeuwenlang in voegen is. Elke groep Toeareg heeft een eigen chef. Normaal gesproken is dat de intelligentste en meest wijze man van het dorp en het is zeker geen titel die zomaar kan doorgegeven worden van vader op zoon. Elke familie heeft haar chef, daarboven staat dan weer de chef van de clan, dan heb je de regionale chef enzovoort enzovoort. De verschillende chefs houden contact met elkaar om gemeenschappelijke problemen op te lossen."
Tegenwoordig gebruiken veel Toeareggroepen als Tinariwen en jullie de elektrische gitaar, een erfenis van jullie verblijf in de Libische trainingskampen. Hoe moeten we ons de Toeareg muziek van voor die periode voorstellen?
Moussa Ag Keyna: "Voor de introductie van de elektrische gitaar, gebruikten we vooral traditionele percussie-instrumenten zoals de tende (traditionele Toeareg drum gemaakt van een vijzel bespannen met een geitenhuid, red.) en je had ook de eensnarige viool (imzad, red.). Die instrumenten werden uitsluitend door vrouwen bespeeld, want bij de Toeareg was muziek maken traditioneel gezien absoluut geen mannenzaak. De elektrische gitaar deed bij ons haar intrede eind jaren zeventig toen velen van ons in ballingschap leefden in kampen in Libië. Dat instrument was voor veel mannen het ideale excuus om ook muziek beginnen te spelen."
De muziek die jullie maken heeft vaak een revolutionaire boodschap, maar aangezien jullie vooral in jullie eigen taal zingen zal een westers publiek daar weinig van meepikken.
Moussa Ag Keyna: "De boodschap die wij met onze muziek uitdragen is vanzelfsprekend bedoeld voor eenieder die ernaar luistert, maar naar onze Toeareg broeders en zusters toe ligt de situatie toch wat anders. Het territorium van de Toeareg is vrij uitgestrekt en we gebruiken onze muziek dan ook om bepaalde boodschappen te verspreiden, want aangezien wij een nomadenvolk zijn weten vel Toeareg maar weinig over wat er zich in de buitenwereld afspeelt. Om je een idee te geven, als kind was ik overtuigd dat de aarde uitsluitend uit woestijn bestond en dat de Toeareg de enige mensen waren! Omdat muziek voor ons dus een bindmiddel is, denk ik dat het maar normaal is dat we ons inhoudelijk vooral op andere Toeareg richten. Dat gezegd zijnde probeer ik wel steeds een vertaling van mijn teksten bij onze albums te stoppen."
Het album dat jullie voor Real World opnamen heet Ishumar.
Moussa Ag Keyna: "Het woord 'ishumar' komt van het Franse 'chômeur' (werkloze, red.), want toen we vanuit Mali en Niger naar de trainingskampen in Libië trokken, moesten we door Algerije. Daar noemden de mensen ons vaak "des chômeurs", maar omdat de meeste Toeareg geen Frans spreken dachten ze dat dat het woord voor vrijheidsstrijder was en namen ze het over als een geuzentitel. Bij ons wil "ishumar" dan ook zeggen: "hij die zich revolteert"."
Je woont nu al een hele tijd in Frankrijk, maar je nummers staan nog steeds bol van de verwijzingen naar het leven in de woestijn.
Moussa Ag Keyna: "Ja, de liefde voor de woestijn zit heel diepgeworteld en nat omdat ik in Frankrijk leef borrelt dat nostalgische verlangen naar dat leven gemakkelijk op. Toen ik terug wilde keren, werd ik aangehouden in Mali en werd me de toegang tot Niger geweigerd. Toch denk ik dat mijn verblijf in Europa mijn muziek enigszins beïnvloed heeft, want ik volg de actualiteit op de voet."
Toumast betekent "identiteit". Vertel eens in enkele woorden wat het voor jou betekent om Toeareg te zijn?
Moussa Ag Keyna: "Het zijn mijn wortels en een boom zonder wortels kan niet groeien. Het is een identiteit die me voedt en die ervoor gezorgd heeft dat ik nu nog in leven ben. Ik hoop dat de Toeareg ooit vrij zullen kunnen leven in het land dat het hunne is, want een Toeareg heeft voor alles vrijheid nodig!"