Interview met Sayon Bamba @ Restaurant Pythagoras
Toen wij hoorden dat Sayon Bamba, ooit nog één van de stemmen bij Les Amazones de Guinée en nu al geruime tijd solo, het zonnige Marseille inruilde voor onze eigenste hoofdstad Brussel, waren we er natuurlijk als de kippen bij om haar te vragen waarom.
Sayon, met Dougna ben je alweer aan je derde soloalbum toe. Ga je ermee akkoord als ik zeg dat het je meest serieuze album tot nog toe is?
Sayon Bamba: "Ja en neen, op mijn andere albums stonden ook al nummers met een boodschap, maar het klopt dat ik met Dougna een aantal dingen echt wilde aankaarten. In het leven van alledag ontvluchten we de zaken vaak, liever dan ze in de ogen te kijken en een oplossing proberen te vinden. Ik ben ook geen jong meisje meer; mijn kinderen worden langzaamaan volwassen en dat brengt met zich mee dat ik me zorgen begin te maken over hun toekomst en ook mezelf in vraag begin te stellen."
In het begin van je carrière heb je nog een tijd lang bij Les Amazones de Guinée gezongen, een band die liefhebbers van Afrikaanse muziek zeker zullen kennen. Kan je misschien eens kort het belang van Les Amazones de Guinée in de Guinese muziekgeschiedenis schetsen?
Sayon Bamba: "Les Amazones de Guinée is een band die niet alleen belangrijk geweest is in de Guinese muziekgeschiedenis, maar ook voor de ontwikkeling van de Guinese vrouwen in het algemeen. Les Amazones de Guinée heeft ons als Afrikaanse vrouwen doen inzien dat een positie innemen en je standpunten durven verdedigen niet indruisen tegen de waarden die zij als vrouw moesten vertegenwoordigen. Ze hebben zeker mee een aantal taboes de wereld uit geholpen. Ik ben opgegroeid met hun muziek en was dan ook zeer verbaasd toen ze me vroegen om hun nieuwe stem te worden. Plots mocht ik de nummers van Chantal Taiba (kroumen zangeres uit Ivoorkust, geboren in Tabou en bijgenaamd "de koningin van de matiko", red.) en Chantale Goya, die ik zo bewonderde, zelf zingen! Door het feit dat ik bij Les Amazones de Guinee zong, werd ik plots ook opgemerkt door andere Guinese orkesten; zo heb ik bijvoorbeeld ook backing vocals gezongen bij Yondo Sister (soukous zangers, red.) en Charlotte Mbenga (makossa zangeres uit Kameroen, red.). Voor een jong meisje van zestien of zeventien jaar is dat natuurlijk allemaal niet niks. Het was ook in die periode dat ik voor het eerst besefte dat ik dit de rest van mijn leven wilde blijven doen."
Toch ben je maar kort bij Les Amazones de Guinée gebleven. Waarom ben je precies vertrokken?
Sayon Bamba: "Ik ben een eeuwige avonturierster en ook al had ik het prima naar mijn zin bij Les Amazones de Guinee, toen ik op een bepaald moment een jongleur leerde kennen (Gino Rayazone, red.) ben ik halsoverkop verliefd geworden. Ik moet misschien nog toevoegen dat ik in die periode ook actief was bij het Theatre National Guinéen. Zo ben ik in contact gekomen met het gezelschap Générique Vapeur dat met zijn shows terug de straat op wilde. In Guinee en veel andere Afrikaanse landen hebben de mensen vaak het geld niet om naar het theater te gaan en ik vond hun aanpak dan ook geweldig. Ik rook het avontuur en omdat ik dan ook nog eens verliefd werd op een van hun jongleurs, besloot ik hen te volgen naar Marseille. Ik heb daarna nog wel enkele keren met Les Amazones de Guinee op het podium gestaan, maar ik voelde gewoon dat ik mijn eigen pad moest volgen. Als ik trouwens bij Les Amazones de Guinee had willen blijven, zou ik op een bepaald moment toch voor een carrière als gendarme moeten kiezen hebben en dat was echt niet aan mij besteed. Ik had andere katten te geselen; ik wou de cultuur van mijn land uitdragen in de wereld en de wereld naar Guinee halen. Als Guineeërs het over hun land hebben zeggen ze vaak: "Guinee spreekt buitenlanders misschien niet meteen aan, maar eens ze hier voet gezet hebben willen ze nooit meer weg!" Om mensen zin te doen krijgen om Guinee te bezoeken, moet je ze eerst kennis laten maken met de cultuur, de muziektradities en de waarden en overtuigingen van haar bevolking."
Heeft jouw beslissing om naar Europa te migreren ook het karakter van je muziek beïnvloed?
Sayon Bamba: "Ongetwijfeld, maar ik heb nooit de intentie gehad om de Afrikaanse muziek gewoon naar hier te brengen. Ik wilde een ontmoeting creëren tussen de muziekculturen van Europa en Afrika. De traditionele Afrikaanse muziek kent men in het westen ondertussen wel. Ik zeg dat met alle respect, want ik luister zelf nog bijna dagelijks naar die oude albums omdat ze zo geweldig zijn, maar in mijn eigen muziek verwelkom ik graag invloeden uit verschillende culturen. Ik ben niet zozeer op zoek naar de ideale mix als wel naar het creëren van een dialoog en als je dan ook naar mijn muziek luistert, zul je steeds een sterke invloed uit Guinee terugvinden, maar ook een hoop invloeden uit andere genres die ik leuk vind. Ik wil als artieste gewoon meer zijn dan een postkaartje uit Afrika."
Je concentreert je nu volop op je muzikale carrière, wil dat zeggen dat je het theater vaarwel gezegd hebt?
Sayon Bamba: "Neen, helemaal niet. Ik zou niet zonder kunnen. Theater is een fantastische uitvinding, want het laat je als artiest toe om alles te zeggen wat je wilt zonder dat je publiek je iets gaat verwijten. Ik heb trouwens mijn eigen toneelgroep opgericht. Op dit moment liggen de activiteiten wel wat stil omdat al mijn aandacht nu naar mijn muziek gaat, maar we spelen af en toe nog een nieuw stuk dat "Le Temps De L'Abandon" ("De Tijd Van De Verwaarlozing", red.) als titel kreeg."
Je tweede album had Mod' Vakance als titel. Omdat je je periode in Marseille als een langgerekte vakantie ervaren had?
Sayon Bamba: "Achter Mod' Vakance zit eigenlijk een heel verhaal, want ik stond toentertijd op een kruispunt in mijn leven. Mijn debuutalbum Chansons Des Rues Et Des Maquis (2005, red.) had ik opgenomen met mijn kinderen in het achterhoofd, het was als een soort muzikale erfenis die ik hen wilde nalaten, maar Mod' Vakance moest vooral mijn vrouw-zijn uitschreeuwen en dan misschien nog vooral het feit dat ik een vrouw ben die niet noodzakelijk beantwoord aan het cliché van de Afrikaanse vrouw of dat van de westerse trouwens. Met het album wilde ik me vooral bevrijden van het juk dat men vrouwen wereldwijd oplegt. Ik wilde mijn vrijheid uitschreeuwen en vooral niet voorgeschreven worden hoe ik me als vrouw moest gedragen."
Waarom heb je de mediterrane zon nu gewisseld voor het grijze Brussel?
Sayon Bamba: "Wanneer ik vertel dat ik van Marseille naar Brussel verhuisd ben, krijg ik inderdaad vaak reacties als: "De gekkin!", maar in Conakry is het nog zonniger dan in Marseille en dat heeft me ook niet tegengehouden om te vertrekken. In het leven moet je nieuwsgierig durven zijn, want als artiest kan je het niet maken om jezelf steeds maar te blijven herhalen. Je mag je niet afsluiten van de rest van de wereld; er is zoveel te zien en te ontdekken dat het dom zou zijn om niet te reizen. Brussel is voor mij een langgerekt avontuur; ik ken hier werkelijk niets en dat is fantastisch want zo verveel ik me geen moment. Ik profiteer er dan ook van om alle mooie hoekjes van de stad te leren kennen en geloof me dat zijn er heel wat!"
In Marseille heb je jarenlang met zowat hetzelfde groepje muzikanten gewerkt. Zijn zij jou naar Brussel gevolgd?
Sayon Bamba: "Ja, ik werk nog steeds met dezelfde muzikanten, maar tegelijk probeer ik ook stap voor stap nieuwe gezichten in de band te integreren. Op dit moment is de situatie wat fiftyfifty. Marseille blijft voor mij een thuishaven, maar aangezien maar nieuwe mensen blijf ontmoeten, ligt niets echt vast natuurlijk."
Een naam die je steeds vermeld als één van je grote voorbeelden is die van Miriam Makeba.
Sayon Bamba: "Ik ben zeker de enige niet die door haar werd beïnvloed! Alleen diegenen die haar invloed niet willen erkennen of vergeten zijn waar ze vandaan komen zullen haar naam niet vernoemen. Ik denk dat zowat alle Afrikaanse zangeressen van het moment Miriam Makeba kennen en wel iets zullen voelen bij het vernoemen van haar naam. Zij vertegenwoordigde de grote droom van vele Afrikaanse meisjes. Het was een vrouw die respect wist af te dwingen; een sterk karakter achter een gouden glimlach!"
Je hebt carrière gemaakt op het podium, maar je hebt ook een diploma wiskunde en wetenschappen. Heeft die schoolopleiding je iets opgeleverd dat je nog kon gebruiken in de rest van je leven?
Sayon Bamba: "Absoluut! Wiskunde is iets geweldigs; het is heel afgemeten en precies. Ik ben zelf een heel filosofisch en vrijgevochten iemand en de wereld van de wiskunde was voor mij als een plek van stabiliteit en rechtlijnigheid; iets wat me in alle waanzin van het creatieve gebeuren nog vaak goed van pas is gekomen. Ik heb het geluk gehad een vader te hebben die me zei: "Als je wilt dat de dingen veranderen, dan moet je zorgen dat je de middelen hebt om dat te doen!" Een master in de wiskunde worden was echter nooit mijn doel; ik ben een beetje een lafaard en was bang dat ik dat diploma steeds als vangnet zou gebruiken. Zonder dat diploma was ik verplicht om me op het podium voor de volle honderd procent te geven."
Sayon Bamba: "Ja en neen, op mijn andere albums stonden ook al nummers met een boodschap, maar het klopt dat ik met Dougna een aantal dingen echt wilde aankaarten. In het leven van alledag ontvluchten we de zaken vaak, liever dan ze in de ogen te kijken en een oplossing proberen te vinden. Ik ben ook geen jong meisje meer; mijn kinderen worden langzaamaan volwassen en dat brengt met zich mee dat ik me zorgen begin te maken over hun toekomst en ook mezelf in vraag begin te stellen."
In het begin van je carrière heb je nog een tijd lang bij Les Amazones de Guinée gezongen, een band die liefhebbers van Afrikaanse muziek zeker zullen kennen. Kan je misschien eens kort het belang van Les Amazones de Guinée in de Guinese muziekgeschiedenis schetsen?
Sayon Bamba: "Les Amazones de Guinée is een band die niet alleen belangrijk geweest is in de Guinese muziekgeschiedenis, maar ook voor de ontwikkeling van de Guinese vrouwen in het algemeen. Les Amazones de Guinée heeft ons als Afrikaanse vrouwen doen inzien dat een positie innemen en je standpunten durven verdedigen niet indruisen tegen de waarden die zij als vrouw moesten vertegenwoordigen. Ze hebben zeker mee een aantal taboes de wereld uit geholpen. Ik ben opgegroeid met hun muziek en was dan ook zeer verbaasd toen ze me vroegen om hun nieuwe stem te worden. Plots mocht ik de nummers van Chantal Taiba (kroumen zangeres uit Ivoorkust, geboren in Tabou en bijgenaamd "de koningin van de matiko", red.) en Chantale Goya, die ik zo bewonderde, zelf zingen! Door het feit dat ik bij Les Amazones de Guinee zong, werd ik plots ook opgemerkt door andere Guinese orkesten; zo heb ik bijvoorbeeld ook backing vocals gezongen bij Yondo Sister (soukous zangers, red.) en Charlotte Mbenga (makossa zangeres uit Kameroen, red.). Voor een jong meisje van zestien of zeventien jaar is dat natuurlijk allemaal niet niks. Het was ook in die periode dat ik voor het eerst besefte dat ik dit de rest van mijn leven wilde blijven doen."
Toch ben je maar kort bij Les Amazones de Guinée gebleven. Waarom ben je precies vertrokken?
Sayon Bamba: "Ik ben een eeuwige avonturierster en ook al had ik het prima naar mijn zin bij Les Amazones de Guinee, toen ik op een bepaald moment een jongleur leerde kennen (Gino Rayazone, red.) ben ik halsoverkop verliefd geworden. Ik moet misschien nog toevoegen dat ik in die periode ook actief was bij het Theatre National Guinéen. Zo ben ik in contact gekomen met het gezelschap Générique Vapeur dat met zijn shows terug de straat op wilde. In Guinee en veel andere Afrikaanse landen hebben de mensen vaak het geld niet om naar het theater te gaan en ik vond hun aanpak dan ook geweldig. Ik rook het avontuur en omdat ik dan ook nog eens verliefd werd op een van hun jongleurs, besloot ik hen te volgen naar Marseille. Ik heb daarna nog wel enkele keren met Les Amazones de Guinee op het podium gestaan, maar ik voelde gewoon dat ik mijn eigen pad moest volgen. Als ik trouwens bij Les Amazones de Guinee had willen blijven, zou ik op een bepaald moment toch voor een carrière als gendarme moeten kiezen hebben en dat was echt niet aan mij besteed. Ik had andere katten te geselen; ik wou de cultuur van mijn land uitdragen in de wereld en de wereld naar Guinee halen. Als Guineeërs het over hun land hebben zeggen ze vaak: "Guinee spreekt buitenlanders misschien niet meteen aan, maar eens ze hier voet gezet hebben willen ze nooit meer weg!" Om mensen zin te doen krijgen om Guinee te bezoeken, moet je ze eerst kennis laten maken met de cultuur, de muziektradities en de waarden en overtuigingen van haar bevolking."
Heeft jouw beslissing om naar Europa te migreren ook het karakter van je muziek beïnvloed?
Sayon Bamba: "Ongetwijfeld, maar ik heb nooit de intentie gehad om de Afrikaanse muziek gewoon naar hier te brengen. Ik wilde een ontmoeting creëren tussen de muziekculturen van Europa en Afrika. De traditionele Afrikaanse muziek kent men in het westen ondertussen wel. Ik zeg dat met alle respect, want ik luister zelf nog bijna dagelijks naar die oude albums omdat ze zo geweldig zijn, maar in mijn eigen muziek verwelkom ik graag invloeden uit verschillende culturen. Ik ben niet zozeer op zoek naar de ideale mix als wel naar het creëren van een dialoog en als je dan ook naar mijn muziek luistert, zul je steeds een sterke invloed uit Guinee terugvinden, maar ook een hoop invloeden uit andere genres die ik leuk vind. Ik wil als artieste gewoon meer zijn dan een postkaartje uit Afrika."
Je concentreert je nu volop op je muzikale carrière, wil dat zeggen dat je het theater vaarwel gezegd hebt?
Sayon Bamba: "Neen, helemaal niet. Ik zou niet zonder kunnen. Theater is een fantastische uitvinding, want het laat je als artiest toe om alles te zeggen wat je wilt zonder dat je publiek je iets gaat verwijten. Ik heb trouwens mijn eigen toneelgroep opgericht. Op dit moment liggen de activiteiten wel wat stil omdat al mijn aandacht nu naar mijn muziek gaat, maar we spelen af en toe nog een nieuw stuk dat "Le Temps De L'Abandon" ("De Tijd Van De Verwaarlozing", red.) als titel kreeg."
Je tweede album had Mod' Vakance als titel. Omdat je je periode in Marseille als een langgerekte vakantie ervaren had?
Sayon Bamba: "Achter Mod' Vakance zit eigenlijk een heel verhaal, want ik stond toentertijd op een kruispunt in mijn leven. Mijn debuutalbum Chansons Des Rues Et Des Maquis (2005, red.) had ik opgenomen met mijn kinderen in het achterhoofd, het was als een soort muzikale erfenis die ik hen wilde nalaten, maar Mod' Vakance moest vooral mijn vrouw-zijn uitschreeuwen en dan misschien nog vooral het feit dat ik een vrouw ben die niet noodzakelijk beantwoord aan het cliché van de Afrikaanse vrouw of dat van de westerse trouwens. Met het album wilde ik me vooral bevrijden van het juk dat men vrouwen wereldwijd oplegt. Ik wilde mijn vrijheid uitschreeuwen en vooral niet voorgeschreven worden hoe ik me als vrouw moest gedragen."
Waarom heb je de mediterrane zon nu gewisseld voor het grijze Brussel?
Sayon Bamba: "Wanneer ik vertel dat ik van Marseille naar Brussel verhuisd ben, krijg ik inderdaad vaak reacties als: "De gekkin!", maar in Conakry is het nog zonniger dan in Marseille en dat heeft me ook niet tegengehouden om te vertrekken. In het leven moet je nieuwsgierig durven zijn, want als artiest kan je het niet maken om jezelf steeds maar te blijven herhalen. Je mag je niet afsluiten van de rest van de wereld; er is zoveel te zien en te ontdekken dat het dom zou zijn om niet te reizen. Brussel is voor mij een langgerekt avontuur; ik ken hier werkelijk niets en dat is fantastisch want zo verveel ik me geen moment. Ik profiteer er dan ook van om alle mooie hoekjes van de stad te leren kennen en geloof me dat zijn er heel wat!"
In Marseille heb je jarenlang met zowat hetzelfde groepje muzikanten gewerkt. Zijn zij jou naar Brussel gevolgd?
Sayon Bamba: "Ja, ik werk nog steeds met dezelfde muzikanten, maar tegelijk probeer ik ook stap voor stap nieuwe gezichten in de band te integreren. Op dit moment is de situatie wat fiftyfifty. Marseille blijft voor mij een thuishaven, maar aangezien maar nieuwe mensen blijf ontmoeten, ligt niets echt vast natuurlijk."
Een naam die je steeds vermeld als één van je grote voorbeelden is die van Miriam Makeba.
Sayon Bamba: "Ik ben zeker de enige niet die door haar werd beïnvloed! Alleen diegenen die haar invloed niet willen erkennen of vergeten zijn waar ze vandaan komen zullen haar naam niet vernoemen. Ik denk dat zowat alle Afrikaanse zangeressen van het moment Miriam Makeba kennen en wel iets zullen voelen bij het vernoemen van haar naam. Zij vertegenwoordigde de grote droom van vele Afrikaanse meisjes. Het was een vrouw die respect wist af te dwingen; een sterk karakter achter een gouden glimlach!"
Je hebt carrière gemaakt op het podium, maar je hebt ook een diploma wiskunde en wetenschappen. Heeft die schoolopleiding je iets opgeleverd dat je nog kon gebruiken in de rest van je leven?
Sayon Bamba: "Absoluut! Wiskunde is iets geweldigs; het is heel afgemeten en precies. Ik ben zelf een heel filosofisch en vrijgevochten iemand en de wereld van de wiskunde was voor mij als een plek van stabiliteit en rechtlijnigheid; iets wat me in alle waanzin van het creatieve gebeuren nog vaak goed van pas is gekomen. Ik heb het geluk gehad een vader te hebben die me zei: "Als je wilt dat de dingen veranderen, dan moet je zorgen dat je de middelen hebt om dat te doen!" Een master in de wiskunde worden was echter nooit mijn doel; ik ben een beetje een lafaard en was bang dat ik dat diploma steeds als vangnet zou gebruiken. Zonder dat diploma was ik verplicht om me op het podium voor de volle honderd procent te geven."