Interview met T.P. Orchestre Poly-Rythmo de Cotonou @ Espace Senghor
Het concert dat Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo de Cotonou onlangs gaf in de Brusselse Espace Senghor, was zowat het beste wat ons dit jaar al overkwam. Volledig van zijn sokken geblazen wilde ondergetekende natuurlijk maar al te graag het verhaal achter deze Beninese groep met bijna mythische allures horen.
Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo bestaat nu al meer dan veertig jaar, maar door een speling van het lot zijn jullie nooit uit Afrika weggeraakt.
Gustave Bentho (bas): "Dat klopt, ja. We hebben veel in Afrika getoerd, zo zijn we onder andere in Libië en Angola geweest en hebben we ook nog opgetreden op het Festival des Arts Nègres in Senegal en FESTAC '77 in Nigeria, maar we zijn nooit tot in het westen geraakt. Dat is altijd onze grote droom gebleven. Er werden ons nochtans een hoop beloftes gedaan, maar als puntje bij paaltje kwam, kwam er nooit wat van in huis. Tot in 2008! Tijdens onze nationale feestdag op 1 augustus, kregen we bezoek van de Franse journaliste Elodie Maillot; een bezoek dat uiteindelijk alles zou veranderen. Eigenlijk kwam ze alleen voor een kort interview, maar toen we klaar waren heb ik haar toch durven vragen of ze ons niet aan een aantal optredens in Europa kon helpen. Ze heeft me toen geantwoord dat ze journaliste was en van het organiseren van tournees en concerten geen verstand had, maar nadat ze er nog eens over nagedacht had besloot ze de stap toch te wagen en da resulteerde in een eerste kleine tournee in 2009."
Elodie, hoe heb jij de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo destijds ontdekt?
Elodie Maillot (management): "Ik heb hun muziek teruggevonden in de rijke archieven van RFI (Radio France Internationale, red.). Voor ik naar Benin vertrok was ik al eens in die archieven gaan grasduinen en toen ik op de platen van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo stootte, kon ik er niet aan weerstaan; de groove, hun filosofie, het ontwerp van hun platenhoezen, werkelijk alles aan het plaatje klopte. Ik was zelfs zo gefascineerd dat ik niet naar Cotonou kon reizen zonder te proberen om enkele bandleden te pakken te krijgen voor een interview. Wat volgde was een immense zoektocht waarbij ik meer dan eens te horen kreeg dat alle bandleden al lang overleden waren of al jaren niet meer samen speelden."
Heeft je uiteindelijke ontmoeting met de band je leven veranderd?
Elodie Maillot: "Zeg maar gerust: volledig! Ik heb een job, die ik trouwens echt graag deed, moeten achterlaten en heb een vzw opgericht, maar ik heb vooral "on the road" leren leven; iets dat als enige vrouw tussen een hoop oude mannen niet altijd evident is! (lacht)"
Destijds was Benin nog een marxistisch/leninistische republiek (Het politieke toneel werd gedomineerd door Sourou Apithy, Hubert Maga en Justin Ahomadegbé, die elk een verschillend deel van het land vertegenwoordigden. Deze drie figuren sloten een overeenkomst na de door geweld ontsierde verkiezingen van 1970 om een presidentiële raad te vormen, maar in 1972 werd die omver geworpen door een militaire staatsgreep onder leiding van Mathieu Kérékou. Hij voerde een marxistisch bewind en doopte het land om tot de Volksrepubliek Benin in 1975, red.) waarin Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo een beetje de rol speelde van nationaal orkest.
Vincent Ahehehinnou (vocals): "Het verhaal is toch iets gecompliceerder dan dat. Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo is nooit een officieel nationaal orkest geweest. We waren een officieel orkest, maar het was een periode van politieke veranderingen in Benin - een aantal militairen had net de macht gegrepen - en omdat wij als burgers de vele opeenvolgende staatsgrepen echt grondig beu waren hebben we beslist om de communistische revolutie te steunen. Het was een persoonlijk engagement dat wij als orkest aangingen. We zijn dan nummers beginnen schrijven waarin we het toenmalige regime prezen en dat had al snel als gevolg dat de overheid ons meer en meer begon te vragen om op officiële gelegenheden te spelen. Zo is bij de bevolking dan het beeld ontstaan dat wij een nationaal orkest waren, hoewel dat dus nooit het geval is geweest. Spijtig genoeg werd dan op een bepaald moment een avondklok ingesteld. We mochten plots niet meer spelen na een bepaald uur en niet veel later begon men ook nog eens overal de bars en nachtclubs te sluiten. Om toch maar te kunnen overleven trokken we dan maar naar het buitenland. Zo zijn we dan in 1982 in Libië beland waar we moesten optreden op het Festival de la Jeunesse Africaine. Daar overkwam ons alweer een drama. De Libische douane verdacht ons echter van alcoholsmokkel en nam al ons materiaal in beslag. Toen verdere inspectie niets opleverde kegelden ze alles uit het raam van hun kantoor op de tweede verdieping. We waren alles kwijt en om dingen nog erger te maken kregen we ook geen hulp van het Beninese regime dat we altijd gesteund hadden. Vanaf dat moment moesten we dus steeds materiaal huren wanneer we wilden optreden en dat gebeurde dan ook geleidelijk aan minder en minder."
Muziekcritici hebben het bij jullie muziek vaak over James Brown. Was hij een grote inspiratiebron?
Vincent Ahehehinnou: "Absoluut, ja! Destijds had je in Benin maar een bron als je westerse muziek wilde horen: het radioprogramma La Voix De L'Amerique (Voice Of America is de officiële buitenlandse zender van de Verenigde Staten en is gevestigd in Washington D.C. Naast het Engels, zijn er uitzendingen in 43 andere talen. De zender brengt nieuwsberichten, informatie en cultuuruitzendingen, red.). We zaten nog allemaal op school toen de Beninese nationale radio op een dag een interscolaire talentenwedstrijd organiseerden; het is toen dat we voor de eerste keer gegrepen werden door de muziek van James Brown, maar ook die van Otis Redding of Johnny Hallyday kon ons bekoren. Net omdat ik zo'n goede James Brown imitator was zijn de andere muzikanten van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo me op een dag komen opzoeken. Als ik het me goed herinner was dat ergens in 1968. Voor Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo had je al de Sunny Black's Band en toen die ermee ophielden besloot een aantal muzikanten verder te spelen onder een andere naam."
Een typisch Beninees element in de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo zijn de ritmes uit de vodun-religie die jullie overgenomen hebben.
Vincent Ahehehinnou: "Onze voorouders waren allemaal met vodun bezig; op zich niets speciaals aangezien het de belangrijkste religie was in het Benin van voor de kolonisatie. Het is niet de Franse kolonisator die ons god heeft leren kennen, want de vodun bestond toen al eeuwenlang. Als kind leerden wij van onze ouders nog de typische vodun-liederen, die ze zongen om ons in slaap te wiegen of ons op te beuren als we ziek waren. Hoewel wij de vodun tegenwoordig niet meer aanhangen, blijft het deel uitmaken van onze cultuur. Het woord "vodu" wil trouwens gewoon "godheid" zeggen en in Benin heeft elke stam haar eigen goden. Met Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo proberen we die ancestrale erfenis te mixen met invloeden uit de westerse muziek. Het is trouwens ook daarnaar dat het gedeelte 'Poly-Rythmo' in onze bandnaam verwijst: wij zijn poliritmische muzikanten! En we waren destijds verdomd productief ook; op het hoogtepunt van onze roem namen we op zijn minst een vinyl album per week op, zoveel vraag was er naar onze muziek. We hebben duizenden nummers opgenomen, waarvan we het merendeel zelf vergeten zijn! (lacht) Destijds was er van een archiveringspolitiek in Afrika nog totaal geen sprake en daarbovenop was het Nigeriaanse vinyl ook nog eens van vrij slechte kwaliteit; er is dus weinig van onze muziek bewaard gebleven."
Laten we het eens over het nieuwe album hebben. Waarnaar verwijst de titel Cotonou Club?
Vincent Ahehehinnou: "Met Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo hebben we in zowat elke club in Cotonou gespeeld; sterker zelfs, men opende speciaal clubs zodat wij er zouden kunnen spelen! Tegenwoordig staat Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo dan ook symbool voor de Beninese clubs en daarom hebben we het album dan ook Cotonou Club gedoopt. Onze favoriete club uit die periode blijft zonder twijfel Le Zenith en we krijgen tegenwoordig trouwens weer meer en meer de vraag om ze her op te bouwen."
Elodie Maillot: "De titel refereert ook naar het eerste radioprogramma dat ik maakte voor France Culture in 2007. Ik had het daarin over een verdwenen tijdperk in Benin: dat van de magische clubs vol feestgedruis, ondertussen allemaal jammerlijk verdwenen. Ik draaide toen ook al de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo en dit album is eigenlijk niet meer dan het logische gevolg van die uitzendingen destijds. Het zou leuk zijn moesten we met de opbrengsten van Cotonou Club opnieuw een club in hartje Cotonou kunnen openen om zo een fractie van die hoogdagen te doen herleven!"
Zou je Le Zenith kunnen vergelijken met Fela Kuti's legendarische club in Lagos?
Vincent Ahehehinnou: "Ja, maar dan in een totaal ander kader. Zijn Kalakuta Republic had toch een iets meer politiek karakter."
Op het album staan ook een aantal duetten, onder andere met Angelique Kidjo en Fatoumata Diawara, maar het meest verbazende is wellicht de samenwerking met de Schotten van Franz Ferdinand.
Vincent Ahehehinnou: "Als je ooit de kan krijgt om de muzikanten van Franz Ferdinand te ontmoeten, moet je hen maar eens naar hun favoriete band vragen. Ik ben er zeker van dat ze zullen antwoorden: " Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo!" Voor ons was het zeer verrassend te vernemen dat de muziek die wij dertig jaar geleden opnamen zo'n weg heeft afgelegd. Nadat we hoorden dat er in Europa een band was die overal onze naam aanhaalde, hebben we bij aankomst in Parijs onmiddellijk aan Elodie gevraagd om hen te contacteren. Fatoumata Diawara is een heel ander verhaal. Haar hebben we leren kennen als choriste toen we een korte Engelse tournee deden samen met Oumou Sangare. Fatoumata was dol op C'est Lui Ou C'est Moi — een nummer waarvoor ze ons elke avond op het podium vergezelde — en ze wou het dan ook maar al te graag op plaat vereeuwigd zien. Haar stem bezorgt me telkens weer kippenvel. Angelique Kidjo is natuurlijk destijds nog bij ons begonnen en we beschouwen haar dan ook als ons kleine zusje. Tegenwoordig is zij een grote internationale ster, maar toen ze vernam dat haar "oudere broers" naar Parijs kwamen om een album op te nemen, wilde ze er absoluut bij zijn. Toen ze Gbeti Madjro hoorde, zowat het bekendste nummer uit ons repertoire, kon ze zich niet langer inhouden en is ze mee de studio ingedoken."
Denkt u dat de populariteit die Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo nu geniet ook de interesse gaat aanwakkeren voor de muziek van andere Beninse artiesten?
Vincent Ahehehinnou: "Onze populariteit zet in ieder geval ons land al wat meer in de kijker. Overal waar wij komen zijn er wel mensen die ons komen vragen waar wij vandaan komen. Als we dan antwoorden dat we uit Benin komen, worden ze vaak nog nieuwsgieriger en zo zijn er steeds maar meer ogen gericht op ons landje. Ik geloof echt dat de populariteit die wij nu plots genieten het toerisme en de cultuur van Benin ten goede kan komen en wie weet kan het ook deuren openen voor andere Beninese artiesten."
Gustave Bentho (bas): "Dat klopt, ja. We hebben veel in Afrika getoerd, zo zijn we onder andere in Libië en Angola geweest en hebben we ook nog opgetreden op het Festival des Arts Nègres in Senegal en FESTAC '77 in Nigeria, maar we zijn nooit tot in het westen geraakt. Dat is altijd onze grote droom gebleven. Er werden ons nochtans een hoop beloftes gedaan, maar als puntje bij paaltje kwam, kwam er nooit wat van in huis. Tot in 2008! Tijdens onze nationale feestdag op 1 augustus, kregen we bezoek van de Franse journaliste Elodie Maillot; een bezoek dat uiteindelijk alles zou veranderen. Eigenlijk kwam ze alleen voor een kort interview, maar toen we klaar waren heb ik haar toch durven vragen of ze ons niet aan een aantal optredens in Europa kon helpen. Ze heeft me toen geantwoord dat ze journaliste was en van het organiseren van tournees en concerten geen verstand had, maar nadat ze er nog eens over nagedacht had besloot ze de stap toch te wagen en da resulteerde in een eerste kleine tournee in 2009."
Elodie, hoe heb jij de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo destijds ontdekt?
Elodie Maillot (management): "Ik heb hun muziek teruggevonden in de rijke archieven van RFI (Radio France Internationale, red.). Voor ik naar Benin vertrok was ik al eens in die archieven gaan grasduinen en toen ik op de platen van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo stootte, kon ik er niet aan weerstaan; de groove, hun filosofie, het ontwerp van hun platenhoezen, werkelijk alles aan het plaatje klopte. Ik was zelfs zo gefascineerd dat ik niet naar Cotonou kon reizen zonder te proberen om enkele bandleden te pakken te krijgen voor een interview. Wat volgde was een immense zoektocht waarbij ik meer dan eens te horen kreeg dat alle bandleden al lang overleden waren of al jaren niet meer samen speelden."
Heeft je uiteindelijke ontmoeting met de band je leven veranderd?
Elodie Maillot: "Zeg maar gerust: volledig! Ik heb een job, die ik trouwens echt graag deed, moeten achterlaten en heb een vzw opgericht, maar ik heb vooral "on the road" leren leven; iets dat als enige vrouw tussen een hoop oude mannen niet altijd evident is! (lacht)"
Destijds was Benin nog een marxistisch/leninistische republiek (Het politieke toneel werd gedomineerd door Sourou Apithy, Hubert Maga en Justin Ahomadegbé, die elk een verschillend deel van het land vertegenwoordigden. Deze drie figuren sloten een overeenkomst na de door geweld ontsierde verkiezingen van 1970 om een presidentiële raad te vormen, maar in 1972 werd die omver geworpen door een militaire staatsgreep onder leiding van Mathieu Kérékou. Hij voerde een marxistisch bewind en doopte het land om tot de Volksrepubliek Benin in 1975, red.) waarin Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo een beetje de rol speelde van nationaal orkest.
Vincent Ahehehinnou (vocals): "Het verhaal is toch iets gecompliceerder dan dat. Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo is nooit een officieel nationaal orkest geweest. We waren een officieel orkest, maar het was een periode van politieke veranderingen in Benin - een aantal militairen had net de macht gegrepen - en omdat wij als burgers de vele opeenvolgende staatsgrepen echt grondig beu waren hebben we beslist om de communistische revolutie te steunen. Het was een persoonlijk engagement dat wij als orkest aangingen. We zijn dan nummers beginnen schrijven waarin we het toenmalige regime prezen en dat had al snel als gevolg dat de overheid ons meer en meer begon te vragen om op officiële gelegenheden te spelen. Zo is bij de bevolking dan het beeld ontstaan dat wij een nationaal orkest waren, hoewel dat dus nooit het geval is geweest. Spijtig genoeg werd dan op een bepaald moment een avondklok ingesteld. We mochten plots niet meer spelen na een bepaald uur en niet veel later begon men ook nog eens overal de bars en nachtclubs te sluiten. Om toch maar te kunnen overleven trokken we dan maar naar het buitenland. Zo zijn we dan in 1982 in Libië beland waar we moesten optreden op het Festival de la Jeunesse Africaine. Daar overkwam ons alweer een drama. De Libische douane verdacht ons echter van alcoholsmokkel en nam al ons materiaal in beslag. Toen verdere inspectie niets opleverde kegelden ze alles uit het raam van hun kantoor op de tweede verdieping. We waren alles kwijt en om dingen nog erger te maken kregen we ook geen hulp van het Beninese regime dat we altijd gesteund hadden. Vanaf dat moment moesten we dus steeds materiaal huren wanneer we wilden optreden en dat gebeurde dan ook geleidelijk aan minder en minder."
Muziekcritici hebben het bij jullie muziek vaak over James Brown. Was hij een grote inspiratiebron?
Vincent Ahehehinnou: "Absoluut, ja! Destijds had je in Benin maar een bron als je westerse muziek wilde horen: het radioprogramma La Voix De L'Amerique (Voice Of America is de officiële buitenlandse zender van de Verenigde Staten en is gevestigd in Washington D.C. Naast het Engels, zijn er uitzendingen in 43 andere talen. De zender brengt nieuwsberichten, informatie en cultuuruitzendingen, red.). We zaten nog allemaal op school toen de Beninese nationale radio op een dag een interscolaire talentenwedstrijd organiseerden; het is toen dat we voor de eerste keer gegrepen werden door de muziek van James Brown, maar ook die van Otis Redding of Johnny Hallyday kon ons bekoren. Net omdat ik zo'n goede James Brown imitator was zijn de andere muzikanten van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo me op een dag komen opzoeken. Als ik het me goed herinner was dat ergens in 1968. Voor Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo had je al de Sunny Black's Band en toen die ermee ophielden besloot een aantal muzikanten verder te spelen onder een andere naam."
Een typisch Beninees element in de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo zijn de ritmes uit de vodun-religie die jullie overgenomen hebben.
Vincent Ahehehinnou: "Onze voorouders waren allemaal met vodun bezig; op zich niets speciaals aangezien het de belangrijkste religie was in het Benin van voor de kolonisatie. Het is niet de Franse kolonisator die ons god heeft leren kennen, want de vodun bestond toen al eeuwenlang. Als kind leerden wij van onze ouders nog de typische vodun-liederen, die ze zongen om ons in slaap te wiegen of ons op te beuren als we ziek waren. Hoewel wij de vodun tegenwoordig niet meer aanhangen, blijft het deel uitmaken van onze cultuur. Het woord "vodu" wil trouwens gewoon "godheid" zeggen en in Benin heeft elke stam haar eigen goden. Met Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo proberen we die ancestrale erfenis te mixen met invloeden uit de westerse muziek. Het is trouwens ook daarnaar dat het gedeelte 'Poly-Rythmo' in onze bandnaam verwijst: wij zijn poliritmische muzikanten! En we waren destijds verdomd productief ook; op het hoogtepunt van onze roem namen we op zijn minst een vinyl album per week op, zoveel vraag was er naar onze muziek. We hebben duizenden nummers opgenomen, waarvan we het merendeel zelf vergeten zijn! (lacht) Destijds was er van een archiveringspolitiek in Afrika nog totaal geen sprake en daarbovenop was het Nigeriaanse vinyl ook nog eens van vrij slechte kwaliteit; er is dus weinig van onze muziek bewaard gebleven."
Laten we het eens over het nieuwe album hebben. Waarnaar verwijst de titel Cotonou Club?
Vincent Ahehehinnou: "Met Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo hebben we in zowat elke club in Cotonou gespeeld; sterker zelfs, men opende speciaal clubs zodat wij er zouden kunnen spelen! Tegenwoordig staat Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo dan ook symbool voor de Beninese clubs en daarom hebben we het album dan ook Cotonou Club gedoopt. Onze favoriete club uit die periode blijft zonder twijfel Le Zenith en we krijgen tegenwoordig trouwens weer meer en meer de vraag om ze her op te bouwen."
Elodie Maillot: "De titel refereert ook naar het eerste radioprogramma dat ik maakte voor France Culture in 2007. Ik had het daarin over een verdwenen tijdperk in Benin: dat van de magische clubs vol feestgedruis, ondertussen allemaal jammerlijk verdwenen. Ik draaide toen ook al de muziek van Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo en dit album is eigenlijk niet meer dan het logische gevolg van die uitzendingen destijds. Het zou leuk zijn moesten we met de opbrengsten van Cotonou Club opnieuw een club in hartje Cotonou kunnen openen om zo een fractie van die hoogdagen te doen herleven!"
Zou je Le Zenith kunnen vergelijken met Fela Kuti's legendarische club in Lagos?
Vincent Ahehehinnou: "Ja, maar dan in een totaal ander kader. Zijn Kalakuta Republic had toch een iets meer politiek karakter."
Op het album staan ook een aantal duetten, onder andere met Angelique Kidjo en Fatoumata Diawara, maar het meest verbazende is wellicht de samenwerking met de Schotten van Franz Ferdinand.
Vincent Ahehehinnou: "Als je ooit de kan krijgt om de muzikanten van Franz Ferdinand te ontmoeten, moet je hen maar eens naar hun favoriete band vragen. Ik ben er zeker van dat ze zullen antwoorden: " Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo!" Voor ons was het zeer verrassend te vernemen dat de muziek die wij dertig jaar geleden opnamen zo'n weg heeft afgelegd. Nadat we hoorden dat er in Europa een band was die overal onze naam aanhaalde, hebben we bij aankomst in Parijs onmiddellijk aan Elodie gevraagd om hen te contacteren. Fatoumata Diawara is een heel ander verhaal. Haar hebben we leren kennen als choriste toen we een korte Engelse tournee deden samen met Oumou Sangare. Fatoumata was dol op C'est Lui Ou C'est Moi — een nummer waarvoor ze ons elke avond op het podium vergezelde — en ze wou het dan ook maar al te graag op plaat vereeuwigd zien. Haar stem bezorgt me telkens weer kippenvel. Angelique Kidjo is natuurlijk destijds nog bij ons begonnen en we beschouwen haar dan ook als ons kleine zusje. Tegenwoordig is zij een grote internationale ster, maar toen ze vernam dat haar "oudere broers" naar Parijs kwamen om een album op te nemen, wilde ze er absoluut bij zijn. Toen ze Gbeti Madjro hoorde, zowat het bekendste nummer uit ons repertoire, kon ze zich niet langer inhouden en is ze mee de studio ingedoken."
Denkt u dat de populariteit die Le Tout-Puissant Orchestre Poly-Rythmo nu geniet ook de interesse gaat aanwakkeren voor de muziek van andere Beninse artiesten?
Vincent Ahehehinnou: "Onze populariteit zet in ieder geval ons land al wat meer in de kijker. Overal waar wij komen zijn er wel mensen die ons komen vragen waar wij vandaan komen. Als we dan antwoorden dat we uit Benin komen, worden ze vaak nog nieuwsgieriger en zo zijn er steeds maar meer ogen gericht op ons landje. Ik geloof echt dat de populariteit die wij nu plots genieten het toerisme en de cultuur van Benin ten goede kan komen en wie weet kan het ook deuren openen voor andere Beninese artiesten."