Interview met The Klezmatics @ Zuiderpershuis
De New Yorkse Klezmatics zijn zonder twijfel de grootste internationale sterkhouders van het klezmergenre ter wereld. De band heeft er ondertussen een carrière van iets meer dan vijfentwintig jaar opzitten; om dat te vieren werd het dubbele live-album Live At Town Hall opgenomen en vertrokken The Klezmatics nog eens op wereldtournee. Wij troffen vocalist en muzikant Lorin Sklamberg net voor een zeer geslaagd concert in het Antwerpse Zuiderpershuis.
The Klezmatics dragen het onderstaande interview op aan de Haïtiaanse drummer Frisner Augustin en de Jiddische zangeres Adrienne Cooper.
Lorin, er lijkt nog steeds een enorme kloof te gapen tussen klezmer en de rest van de genres die je gemakshalve wereldmuziek zou kunnen noemen. Enig idee hoe dat komt?
Lorin Sklamberg (zang, accordeon, gitaar, piano): "De joodse gemeenschap is altijd al vrij gesloten geweest en aangezien de Jiddische muziektraditie daar ook deel van uitmaakt werd daar eigenlijk nooit mee naar buiten gekomen. Klezmerorkesten speelden enkel op joodse feestdagen of familiefeesten zoals huwelijken of bar mitswa's, maar bands die echt concerten gaven voor een betalend publiek is iets dat maar teruggaat tot de klezmerrevival van eind jaren zeventig en begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Met The Klezmatics spelen wij af en toe wel eens op een wereldmuziekfestival — hier in België herinner ik me Sfinks nog — maar ik weet dat klezmer als genre eigenlijk nog steeds ondervertegenwoordigd is. Er zijn gewoon nog steeds niet al te veel klezmer bands die toeren zoals wij dat doen en je mag ook niet vergeten dat de joodse gemeenschap eigenlijk vrij klein is."
De afgelopen tien jaar is het Balkan-genre enorm populair geworden. Zowel muzikaal als historisch zijn er links tussen de zigeunermuziek en de klezmer.
Lorin Sklamberg: "Wel, nu je het erover hebt, er is een project, The Other Europeans, dat dat gedeelde verleden van klezmer en zigeunermuziek probeert te herontdekken. Historisch gezien nodigden joodse muzikanten vaak zigeunermuzikanten uit en vice versa. Ik heb trouwens ook gemerkt dat veel mensen de genres vaak niet eens goed uit elkaar kunnen houden, dus muzikaal gezien is er zeker een link."
Historisch gezien gaat de klezmertraditie eeuwen terug, maar waar liggen de wortels van de muziek die The Klezmatics spelen?
Lorin Sklamberg: "De klezmermuziek is eigenlijk geëvolueerd toen veel joodse muzikanten Europa ontvluchtten om te ontsnappen aan de pogroms en de vervolgingen tijdens de Holocaust en zich in de Verenigde Staten vestigden. De muziek waaraan de meeste mensen denken als ze het woord klezmer horen is eigenlijk een joods-Amerikaanse hybride vorm van het genre met de klarinet als centraal instrument. Historisch gezien was het echter de viool die een centrale rol speelde. Met The Klezmatics speelden wij aanvankelijk ook die geamerikaniseerde versie van het genre, maar gaandeweg zijn we meer en meer elementen uit de originele klezmertraditie gaan overnemen; zo gebruiken we tegenwoordig bijvoorbeeld de cimbalom of hakkebord, een instrument dat in de Amerikaanse klezmer zo goed als nooit voorkomt."
Heel wat teksten van Klezmatics-nummers zijn in het Jiddisch. Spreek je die taal vlot?
Lorin Sklamberg: "Ik ben Jiddisch beginnen studeren toen ik bij The Klezmatics begon omdat ik al snel aanvoelde dat ik toch enige noties van de taal moest hebben om die nummers op een geloofwaardige manier te brengen. Echt vlot spreek ik het nog steeds niet, maar ik beheers de taal nu voldoende om te doen wat ik moet doen en dat volstaat. (lacht)"
Als bandnaam is The Klezmatics een knipoog naar punkband The Plasmatics.
Lorin Sklamberg: "Ja, The Plasmatics waren een beruchte punkband uit New York. Hun frontvrouw, Wendy Williams, was vrij extravert van aard, haalde vaak de vreemdste dingen uit op het podium — een televisietoestel kapotslaan met een voorhamer bijvoorbeeld — en was buiten een aantal strategisch geplaatste stukjes tape vaak zo goed als naakt. Met The Klezmatics wilden we een zelfde soort energie uitstralen op het podium en duidelijk maken dat we volledig achter de teksten die we brengen en onze manier van klezmer spelen stonden. Naarmate de jaren verstreken is die naam beter en beter bij ons gaan passen."
Tekstueel gezien hebben The Klezmatics ook een rebels kantje; sommige van jullie songteksten kunnen bezwaarlijk traditioneel genoemd worden.
Lorin Sklamberg: "Wel, dat gezegd zijnde, heeft de Jiddische seculaire muziektraditie altijd wel een politiek tintje gehad. Veel traditionele nummers gaan over mensenrechten en de strijd van de arbeidersklasse. Wij hebben daar gewoon wat meer hedendaagse elementen, zoals holebi-rechten of de legalisatie van marihuana (Mizmor Shir Lehanef (Reefer Song)) aan toegevoegd."
De thuishaven van The Klezmatics is New York, maar jullie namen jullie debuutalbum (Shvaygn = Toyt, Piranha, 1989, red.) op in Berlijn.
Lorin Sklamberg: "De eerste grote concerten die wij buiten de VS speelden waren allemaal in Berlijn en vielen min of meer samen met de eerste grote boom in de wereldmuziek midden jaren tachtig van de vorige eeuw. Op aanraden van Ben Mandelson van 3 Mustaphas 3 kwamen we terecht op een festival dat georganiseerd werd door de mensen die wat later ook het wereldmuzieklabel Piranha zouden oprichten. Alles bij elkaar hebben een hoop toevalligheden er eigenlijk voor gezorgd dat onze platencarrière in Berlijn begon. Je zou het zelfs ironisch kunnen noemen dat we meer in die stad dan eender waar elders in de wereld hebben opgetreden. (lacht)."
Vreemd genoeg is het album waarvoor The Klezmatics pas echt erkenning kregen, het eerbetoon aan Woody Guthrie Wonder Wheel, wellicht het minst klezmer getint van al jullie releases.
Lorin Sklamberg: "Het is zeker niet zo dat dat album geen steek houdt. The Klezmatics hebben al met talloze artiesten samengewerkt en toen we die teksten kregen van Woody's dochter Nora, was iedereen in de band meteen dolenthousiast. Ook al is het niet meteen een klezmeralbum, het is wel een plaat die de verschillende persoonlijkheden en muzikale smaken in de band reflecteert."
Live At Town Hall, jullie meest recente release, is een dubbel live album waarvoor een hoop gasten waarmee The Klezmatics in het verleden al hadden samengewerkt opnieuw werden uitgenodigd. Het album markeert tevens het vijfentwintigjarige jubileum van de band. Wat heeft de toekomst nog in petto voor The Klezmatics?
Lorin Sklamberg: "Wel, ik weet het eerlijk gezegd nog niet! (lacht) We stellen onszelf die vraag ook af en toe en meestal komt iemand dan wel met een of ander voorstel op de proppen. Wij werken niet echt volgens een afgelijnd plan, maar we lopen altijd wel met een aantal ideeën rond."
Hoe houden jullie de dingen na vijfentwintig jaar nog fris en opwindend?
Lorin Sklamberg: "Dat doen we deels door op het podium onze nummers nooit volledig identiek te spelen. Sommige nummers uit ons repertoire zijn uitstekend geschikt om steeds maar opnieuw geherinterpreteerd te worden; de arrangementen zijn eigenlijk niet meer dan een kapstok waaraan we de rest kunnen ophangen. Op die manier houden we de dingen niet alleen fris voor onszelf, maar ook voor de mensen die naar onze concerten komen."
Lorin Sklamberg (zang, accordeon, gitaar, piano): "De joodse gemeenschap is altijd al vrij gesloten geweest en aangezien de Jiddische muziektraditie daar ook deel van uitmaakt werd daar eigenlijk nooit mee naar buiten gekomen. Klezmerorkesten speelden enkel op joodse feestdagen of familiefeesten zoals huwelijken of bar mitswa's, maar bands die echt concerten gaven voor een betalend publiek is iets dat maar teruggaat tot de klezmerrevival van eind jaren zeventig en begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Met The Klezmatics spelen wij af en toe wel eens op een wereldmuziekfestival — hier in België herinner ik me Sfinks nog — maar ik weet dat klezmer als genre eigenlijk nog steeds ondervertegenwoordigd is. Er zijn gewoon nog steeds niet al te veel klezmer bands die toeren zoals wij dat doen en je mag ook niet vergeten dat de joodse gemeenschap eigenlijk vrij klein is."
De afgelopen tien jaar is het Balkan-genre enorm populair geworden. Zowel muzikaal als historisch zijn er links tussen de zigeunermuziek en de klezmer.
Lorin Sklamberg: "Wel, nu je het erover hebt, er is een project, The Other Europeans, dat dat gedeelde verleden van klezmer en zigeunermuziek probeert te herontdekken. Historisch gezien nodigden joodse muzikanten vaak zigeunermuzikanten uit en vice versa. Ik heb trouwens ook gemerkt dat veel mensen de genres vaak niet eens goed uit elkaar kunnen houden, dus muzikaal gezien is er zeker een link."
Historisch gezien gaat de klezmertraditie eeuwen terug, maar waar liggen de wortels van de muziek die The Klezmatics spelen?
Lorin Sklamberg: "De klezmermuziek is eigenlijk geëvolueerd toen veel joodse muzikanten Europa ontvluchtten om te ontsnappen aan de pogroms en de vervolgingen tijdens de Holocaust en zich in de Verenigde Staten vestigden. De muziek waaraan de meeste mensen denken als ze het woord klezmer horen is eigenlijk een joods-Amerikaanse hybride vorm van het genre met de klarinet als centraal instrument. Historisch gezien was het echter de viool die een centrale rol speelde. Met The Klezmatics speelden wij aanvankelijk ook die geamerikaniseerde versie van het genre, maar gaandeweg zijn we meer en meer elementen uit de originele klezmertraditie gaan overnemen; zo gebruiken we tegenwoordig bijvoorbeeld de cimbalom of hakkebord, een instrument dat in de Amerikaanse klezmer zo goed als nooit voorkomt."
Heel wat teksten van Klezmatics-nummers zijn in het Jiddisch. Spreek je die taal vlot?
Lorin Sklamberg: "Ik ben Jiddisch beginnen studeren toen ik bij The Klezmatics begon omdat ik al snel aanvoelde dat ik toch enige noties van de taal moest hebben om die nummers op een geloofwaardige manier te brengen. Echt vlot spreek ik het nog steeds niet, maar ik beheers de taal nu voldoende om te doen wat ik moet doen en dat volstaat. (lacht)"
Als bandnaam is The Klezmatics een knipoog naar punkband The Plasmatics.
Lorin Sklamberg: "Ja, The Plasmatics waren een beruchte punkband uit New York. Hun frontvrouw, Wendy Williams, was vrij extravert van aard, haalde vaak de vreemdste dingen uit op het podium — een televisietoestel kapotslaan met een voorhamer bijvoorbeeld — en was buiten een aantal strategisch geplaatste stukjes tape vaak zo goed als naakt. Met The Klezmatics wilden we een zelfde soort energie uitstralen op het podium en duidelijk maken dat we volledig achter de teksten die we brengen en onze manier van klezmer spelen stonden. Naarmate de jaren verstreken is die naam beter en beter bij ons gaan passen."
Tekstueel gezien hebben The Klezmatics ook een rebels kantje; sommige van jullie songteksten kunnen bezwaarlijk traditioneel genoemd worden.
Lorin Sklamberg: "Wel, dat gezegd zijnde, heeft de Jiddische seculaire muziektraditie altijd wel een politiek tintje gehad. Veel traditionele nummers gaan over mensenrechten en de strijd van de arbeidersklasse. Wij hebben daar gewoon wat meer hedendaagse elementen, zoals holebi-rechten of de legalisatie van marihuana (Mizmor Shir Lehanef (Reefer Song)) aan toegevoegd."
De thuishaven van The Klezmatics is New York, maar jullie namen jullie debuutalbum (Shvaygn = Toyt, Piranha, 1989, red.) op in Berlijn.
Lorin Sklamberg: "De eerste grote concerten die wij buiten de VS speelden waren allemaal in Berlijn en vielen min of meer samen met de eerste grote boom in de wereldmuziek midden jaren tachtig van de vorige eeuw. Op aanraden van Ben Mandelson van 3 Mustaphas 3 kwamen we terecht op een festival dat georganiseerd werd door de mensen die wat later ook het wereldmuzieklabel Piranha zouden oprichten. Alles bij elkaar hebben een hoop toevalligheden er eigenlijk voor gezorgd dat onze platencarrière in Berlijn begon. Je zou het zelfs ironisch kunnen noemen dat we meer in die stad dan eender waar elders in de wereld hebben opgetreden. (lacht)."
Vreemd genoeg is het album waarvoor The Klezmatics pas echt erkenning kregen, het eerbetoon aan Woody Guthrie Wonder Wheel, wellicht het minst klezmer getint van al jullie releases.
Lorin Sklamberg: "Het is zeker niet zo dat dat album geen steek houdt. The Klezmatics hebben al met talloze artiesten samengewerkt en toen we die teksten kregen van Woody's dochter Nora, was iedereen in de band meteen dolenthousiast. Ook al is het niet meteen een klezmeralbum, het is wel een plaat die de verschillende persoonlijkheden en muzikale smaken in de band reflecteert."
Live At Town Hall, jullie meest recente release, is een dubbel live album waarvoor een hoop gasten waarmee The Klezmatics in het verleden al hadden samengewerkt opnieuw werden uitgenodigd. Het album markeert tevens het vijfentwintigjarige jubileum van de band. Wat heeft de toekomst nog in petto voor The Klezmatics?
Lorin Sklamberg: "Wel, ik weet het eerlijk gezegd nog niet! (lacht) We stellen onszelf die vraag ook af en toe en meestal komt iemand dan wel met een of ander voorstel op de proppen. Wij werken niet echt volgens een afgelijnd plan, maar we lopen altijd wel met een aantal ideeën rond."
Hoe houden jullie de dingen na vijfentwintig jaar nog fris en opwindend?
Lorin Sklamberg: "Dat doen we deels door op het podium onze nummers nooit volledig identiek te spelen. Sommige nummers uit ons repertoire zijn uitstekend geschikt om steeds maar opnieuw geherinterpreteerd te worden; de arrangementen zijn eigenlijk niet meer dan een kapstok waaraan we de rest kunnen ophangen. Op die manier houden we de dingen niet alleen fris voor onszelf, maar ook voor de mensen die naar onze concerten komen."