Interview met Gyedu-Blay Ambolley @ AB

Interview met Gyedu-Blay Ambolley (AB)ABDankzij Simigwa-Do verwierf de Ghanese veteraan Gyedu-Blay Ambolley wereldfaam voor het produceren van het allereerste rapnummer in de muziekgeschiedenis. Wie de man nog eens live aan het werk wilt zien kan op 16 november aanstaande terecht in 4AD in Diksmuide, maar wij spraken Blay al voor zijn zeer gesmaakte set in de AB-Club begin van dit jaar.

Blay, laten we misschien beginnen met de plek waar het voor jou allemaal begon: Sekondi-Takoradi, een stad in uiterste zuiden van Ghana.
Gyedu-Blay Ambolley: "Sekondi is al een bruisende stad sinds de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Het is een havenstad met zeelui die van zowat overal waar ze kwamen dingen mee terugbrachten. Op muzikaal gebied uitte zich dat in de import van voornamelijk Amerikaanse vinylsingles en — LP's vol jazz, funk en zelfs klassieke muziek, die mij toelieten om muzikanten als Dizzy Gillespie, Miles Davis, John Coltrane, Wes Montgomery, Jimmy Smith, James Brown, Wilson Pickett en Stevie Wonder te ontdekken. En zoals elke havenstad kent ook Sekondi een bruisend nachtleven vol bars, clubs en prostitutie. Daarnaast waren er ook talrijke lokale bands die op begrafenissen, trouwfeesten en dergelijken speelden, en zo had ik dus de gelegenheid om tegelijk met lokaal en internationaal talent kennis kunnen maken."

Het eerste instrument waarmee je experimenteerde was een fluit van je vader, maar de eerste persoon die muzikaal gesproken een belangrijke rol speelde, was een van je ooms, Uncle Bonku.
Gyedu-Blay Ambolley: "Uncle Bonku was een gitarist die toerde in West-Afrikaanse landen als Ivoorkust, Liberia en Sierra-Leone. Hij had al zeer vroeg in de gaten dat er muzikaal talent in mij school. Mijn vader zat in het leger en was op een dag thuisgekomen met een fluit op zak. Ik begon met het instrument te experimenteren en leerde mezelf al snel enkele melodietjes aan. Toen ik Uncle Bonku ontmoette vertelde ik hem dan ook dat ik muzikant wilde worden en hij vroeg me welk instrument mijn voorkeur dan zou wegdragen. In die tijd was ik enorm gefascineerd door de drums, omdat drummers zowel met hun handen als hun voeten werken als ze spelen. Bonku zette me echter al snel weer met mijn twee voeten op de grond door me te laten weten dat het quasi onmogelijk was om in Sekondi aan een degelijk drumstel te geraken. Omdat hij zelf natuurlijk gitarist was stelde hij me daarom voor om de gitaar een kans te geven. Hij leerde mij de vier gitaarakkoorden aan die de basis vormen voor de Ghanese highlife-muziek en van daaruit bleef ik oefenen, voortbouwend op de fundamenten die hij me had aangeleerd. Een van mijn eerste professionele ervaringen als muzikant deed ik op bij de Towel Beach Band uit Sekondi, maar de bal ging eigenlijk pas echt aan het rollen toen Tricky Johnson, een bekende Ghanese gitarist die nog met de grote E.T. Mensah (Ghanese muzikant die algemeen beschouwd werd als de koning van de highlife en bandleider was van The Tempos, een band die in gans West-Afrika populariteit genoot, red.) gespeeld had, me uitnodigde om zijn Tricky Johnson Sextet te vervoegen. Zij waren net op zoek naar een goede vocalist en voor ik met gitaar begonnen was zong ik al nummers uit het repertoire van onder andere James Brown, Wilson Pickett, Ray Charles en Sam Cooke na. Ik vertelde hen dus dat ik kon zingen en zo werd dat plots mijn voornaamste bezigheid. Als vocalist bij het Tricky Johnson Sextet begon ik ook de aandacht van andere bands te trekken, en zo liep ik uiteindelijk Ebo Taylor tegen het lijf. Die was op dat moment bandleider bij de Ghana Railway Dance Band. De bassist van die band was net opgestapt en dus vroeg Ebo me of ik misschien interesse had om hem te vervangen. Als je gitaar kunt spelen is overschakelen op de bas eigenlijk een peulschil en zo werd ik dus plots bassist."

Als muzikant verdiende je dus die eerste jaren vooral je brood als bassist?
Gyedu-Blay Ambolley: "Ja, ik denk dat ik bassist geweest ben van ergens in 1968 tot 1972, ongeveer vier jaar lang dus. Na de Ghana Railway Dance Band volgde de Uhuru Dance Band, een grote band uit de hoofdstad Accra. Toeval of niet, maar ook hier werd Ebo Taylor na een tijdje mijn bandleider, en toen het Essiebons abel besloot om de Apgya Show Band te beginnen, werd hij zelfs voor een derde keer mijn bandleider! Bij die laatste band was ik echter niet langer bassist maar één van de lead-vocalisten. Een ander groot verschil was dat de Apgya Show Band geen coverband was, maar dat we optraden met ons eigen repertoire. Ebo componeerde, ik componeerde, en overal speelden we onze eigen nummers! We namen doorheen de jaren heel wat muziek op met die band en tot mijn verbazing sloeg onze sound ook aan in Europa. Ik heb mijn tijd bij de Apgya Show Band dan ook altijd beschouwd als het fundament voor mijn latere werk als soloartiest."

Op een bepaald moment besloot je Ghana achter je te laten om eerst naar het Verenigd Koninkrijk te trekken en daarna naar de Verenigde Staten. Wat motiveerde die beslissing?
Gyedu-Blay Ambolley: "Ik besefte maar al te goed dat Amerika het entertainmentmekka van de wereld was en dacht bij mezelf: "Blay, wordt het eens geen tijd dat je daar ook eens gaat proberen? Als je je muzikale capaciteiten echt wilt testen is dat de plek waar je zijn moet!". Ik had gehoord van het Apollo Theatre in New York, waar talloze populaire artiesten van dat moment — ik denk maar aan Michael Jackson, Stevie Wonder, Wilson Pickett of James Brown — op het podium gestaan hadden, dus dat wilde ik absoluut ook proberen! Je moete weten dat het Apollo Theatre een plek is waar het publiek je van het podium gooide als je niet aan hun verwachtingen voldoet. Je werd simpelweg uitgejouwd en de volgende act nam je plaats in, zo simpel was het! Toen ik er echter de eerste keer op het podium mocht staan, bleek ik een instant succes. Ik bracht twee nummers en tijdens mijn korte set sprongen zwarte mannen en vrouwen mee het podium op om te dansen. Het publiek was uitzinnig! Dat optreden was mijn proeftuin om te testen of ik in Amerika zou kunnen aarden. Het was zeker een uitstekende leerschool en ik heb er heel wat kunnen verwezenlijken, maar toch voelde in een gemis… De Amerikaanse muzikanten waar ik ginder mee samenwerkte slaagden er gewoonweg niet in om de Afrikaanse ritmiek en cadans te vatten en dus besloot ik uiteindelijk om terug te keren naar Ghana."

Natuurlijk moeten we het ook over je bekendste nummer, Simigwa-Do hebben. Waar gaat dat nummer eigenlijk over?
Gyedu-Blay Ambolley: "In mijn taal (het Fante, red.) betekent Simigwa-Do zoiets als: "Ik zit als een koning op mijn troon!". Simigwa-Do wordt nu algemeen beschouwd als het allereerste rapnummer uit de muziekgeschiedenis. Het Guinnes Book of Records mag dan wel nog steeds beweren dat Sugarhill Gang met die eer mag gaan lopen, maar daar klopt niets van!"

Je hebt nochtans lang geduld moeten oefenen vooraleer je het krediet kreeg dat je toekwam.
Gyedu-Blay Ambolley: "Als je ergens de eer voor wilt opstrijken heb je bewijzen nodig, maar die had ik, want als je naar de releasedatum van Sugarhill Gang's Rapper's Delight gaat kijken, zal je merken dat het nummer in 1979 verscheen, terwijl Simigwa-Do al uit 1973 dateert!"

Aangezien er van hip-hop toen nog absoluut geen sprake was, vraag ik me toch af wat je inspireerde waardoor het uiteindelijk het allereerste rapnummer werd?
Gyedu-Blay Ambolley: "Wel, toen ik als kleine jongen nog op school zat, hing ik regelmatig rond met een hoopje vrienden. We hadden de gewoonte om samen te komen en ritmes te creëren. Een van hen begon altijd iets op zijn conga's te spelen en de rest van ons verzonnen dan begeleidende lyrics die we debiteerden in een stijl die vandaag de dag omschreven zou worden als rap. Voorbijgangers hielden vaak halt, om te dansen of te luisteren naar wat we aan het doen waren, dus ik heb dat concept altijd ergens in mijn achterhoofd bewaard. In de jaren zestig van de vorige eeuw werd ik dan een grote fan van James Brown, want ritmisch leunde zijn muziek heel sterk aan bij ritmes die wij kenden uit het noorden van Ghana, zoals die bij de Fare Fare of Frafra stam voorkwamen. Een andere grote invloed op mijn muziek was natuurlijk de Ghanese highlife. Ik heb al die ingrediënten samengevoegd alsof ik een soep aan het bereiden was, want als je de juiste ingrediënten voorhanden hebt is het vrij gemakkelijk om een lekkere soep klaar te maken. Meer dan eender welke track die ik daarna nog uitgebracht heb, is 'Simigwa-Do' het nummer geworden waardoor het grote publiek mijn naam, muziek en stijl is gaan ontdekken."

Dankzij dat nummer wordt je nu ook beschouwd als de peetvader van de Ghanese hiplife beweging. Voel je je verbonden met die beweging?
Gyedu-Blay Ambolley: "Ja, absoluut! Ze respecteren mij ook omdat ze al te goed weten dat wat zij nu doen zonder mij nooit had bestaan!"

En houd je van de muziek die ze produceren?
Gyedu-Blay Ambolley: "Muzikaal gezien niet, neen. Die jongeren gebruiken Amerikaanse beats en dergelijke om daar dan over te rappen in lokale dialecten. Ik heb hen geadviseerd om dat beter niet te doen, omdat het niet strookt met onze lokale identiteit. In mijn werk gebruik ik lokale dansmuziek met een mannelijk ritme (klapt een ritme, red.) en een vrouwelijk tegenritme (klapt een ander ritme, red.). Als je mensen uit het buitenland wil laten kennismaken met de cultuur van je land, moet je je baseren op lokale muziektradities. Veel van hiplife-artiesten zijn ook elementen uit de dancehall in hun muziek gaan incorporeren, maar dancehall en reggae komen uit Jamaica en als je dat gaat recycleren, doe je in feite niet meer dan iets kopiëren wat al bestond. Het grote probleem is dat veel van die jongeren geen muziek meer leren spelen, maar enkel nog bezig zijn met computertechnologie, waarbij ze er maar raak op copy-pasten! Het spijt me, maar de computer is zeker geen Afrikaanse uitvinding! (lacht) Dat gezegd zijnde, kan je met die technologie nog steeds je eigen ding creëren, zolang je het maar slim genoeg aanpakt. Maar zoals ik al zei, ze hebben respect voor mij omdat ze weten dat ik de grondlegger ben."

Gedurende je carrière heb je ook meermaals de gelegenheid gehad om het podium te delen met grootheden als Miriam Makeba en Fela Kuti. Is er één naam die er voor jou bovenuit steekt; een artiest waar je mee samenwerkte en die een speciale plek in je hart heeft weten te veroveren?
Gyedu-Blay Ambolley: "Dan denk ik meteen aan Fela Kuti, vanwege de originaliteit van zijn muziek. Hij was een heel intelligente muzikant… Je hebt veel muzikanten die gewoon nemen wat al bestaat en er iets aan toevoegen, maar Fela nam wat al bestond en maakte er zijn geheel eigen ding van. De muziek van Fela was duidelijk gebaseerd op de Ghanese highlife, maar hij liet het evolueren tot wat we vandaag kennen als afrobeat. Als je naar zijn baslijnen, blazers, orkestratie en gitaarritmes luistert, hoor je muziek die je altijd onmiddellijk met Fela zal verbinden! De combinatie van zijn muzikale creativiteit met de pan-Afrikaanse boodschappen die hij in zijn nummers stopte, is de reden waarom ik hem nog steeds zo bewonder."

Als je buiten Ghana optreed, zal je publiek niet altijd begrijpen waar je het over hebt en dus wordt jouw muziek vaak gewoon beschouwd als feest- of dansmuziek, maar de boodschap is voor jou net zo belangrijk heb ik begrepen?
Gyedu-Blay Ambolley: "Absoluut! Op mijn meest recente album, dat op het Duitse Agogo Records label verscheen (Ketan, red.) staat bijvoorbeeld een nummer getiteld Africa Yie, waarin ik het heb over Afrika, de Afrikanen en wat er op het continent allemaal misloopt. Grote delen van Afrika gaan nog steeds gebukt onder massale corruptie en neokolonialisme, en net als Fela gebruik ik mijn muziek dan ook als een bron van informatie en educatie. Neem dat weg en je kunt dansen, dansen, dansen tot je naar huis gaat, maar ga je niet liever naar met iets om over na te denken? In veel van mijn nummers zing in trouwens gewoon in het Engels, niet dat gebroken Nigeriaanse pidgin Engels dat Fela gebruikte, dus als je je oren openhoudt zal je zeker begrijpen waar ik het over heb!"

reacties


Reactie
Je kan gebruik maken van Emoticons en Textile-opmaak.
Naam E-mail (wordt niet gepubliceerd) Website (optioneel)
spamquiz: Wat zijn de eerste twee letters van tropicalidad.be?